Jakie działania może podjąć sąd wobec sprawcy przemocy szkolnej poniżej 13 roku życia?

Przemoc w szkole to zjawisko, które – mimo licznych programów profilaktycznych – wciąż stanowi realny problem w polskich placówkach edukacyjnych. Zarówno nauczyciele, jak i rodzice coraz częściej stają przed koniecznością reagowania na sytuacje, w których uczniowie dopuszczają się nie tylko agresji słownej, ale również fizycznych ataków czy uporczywego nękania rówieśników. Pobicie w szkole, cyberprzemoc, zastraszanie, izolowanie ucznia od grupy – to tylko niektóre z form, jakie może przybrać przemoc rówieśnicza. Jakie konsekwencje prawne mogą czekać osobę nieletnią, która stosuje przemoc wobec innych?

Odpowiedzialność nieletnich w polskim systemie prawnym – przemoc w szkole

W polskim systemie prawnym istnieje wyraźny podział pomiędzy dziećmi poniżej 13 roku życia a osobami, które ukończyły ten wiek, lecz nie są jeszcze pełnoletnie. Zgodnie z Kodeksem karnym, osoba, która nie ukończyła 13 lat, nie ponosi odpowiedzialności karnej – co oznacza, że nie może zostać oskarżona, zatrzymana ani skazana w ramach postępowania karnego, nawet jeśli dopuści się czynu zabronionego, takiego jak pobicie w szkole czy uporczywe nękanie.

Nie oznacza to jednak braku jakiejkolwiek reakcji ze strony państwa. W przypadku takich zachowań wobec dziecka stosuje się środki o charakterze wychowawczym lub opiekuńczym, które należą do kompetencji sądu rodzinnego. Celem takich działań nie jest represja, lecz profilaktyka i resocjalizacja – próba zmiany zachowań młodego sprawcy, zanim wejdą one w fazę trwałych, społecznie szkodliwych wzorców.

Dla porównania, dziecko powyżej 13 roku życia (ale poniżej 17 lat) może już odpowiadać jako nieletni sprawca czynu karalnego, zgodnie z przepisami ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. W skrajnych przypadkach (przy szczególnie brutalnych czynach) osoby między 15 a 17 rokiem życia mogą nawet odpowiadać jak dorośli – co jednak w kontekście przemocy szkolnej zdarza się bardzo rzadko.

Podstawy prawne działań sądu wobec dzieci – analiza ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

Reakcja sądu rodzinnego na przemoc w szkole z udziałem dziecka poniżej 13. roku życia znajduje swoje podstawy w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Choć ustawa nie przewiduje typowego „karania” dzieci w tym wieku, to daje sądom rodzinnym szeroki katalog środków oddziaływania wychowawczego i opiekuńczego.

Zgodnie z art. 1 §1 ustawy, celem postępowania wobec nieletnich jest „wychowanie sprawcy, a nie jego ukaranie”.

Te środki nie są jednak automatyczne – sąd musi najpierw ustalić, czy dziecko wykazuje przejawy demoralizacji. W przypadku takich zachowań jak nękanie czy pobicie w szkole, ocena ta najczęściej wypada pozytywnie i staje się podstawą do wszczęcia postępowania opiekuńczego.

Na tym etapie może być niezbędne wsparcie profesjonalnego pełnomocnika – np. adwokata dla nieletnich, który wyjaśni rodzicom możliwe konsekwencje i zadba o interes prawny małoletniego. Dobrze przygotowany wniosek do sądu rodzinnego (czy to przez szkołę, czy pokrzywdzonego) oraz odpowiednia argumentacja mogą znacząco wpłynąć na rodzaj zastosowanych środków.

Jakie działania może podjąć sąd wobec dziecka stosującego przemoc w szkole?

W przypadku dzieci poniżej 13. roku życia, które dopuściły się takich czynów jak nękanie, przemoc czy pobicie w szkole, sąd rodzinny może wdrożyć środki wychowawcze przewidziane w wyżej wymienionej ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Oznacza to, że sąd może podjąć wobec nieletniego takie działania jak:

• zobowiązanie do określonego zachowania (np. uczęszczania na terapię, przeproszenia ofiary),
  
• ustanowienie nadzoru kuratora,
  
• skierowanie do placówki wychowawczej lub resocjalizacyjnej.

W przypadku powtarzających się lub szczególnie poważnych aktów agresji – takich jak pobicie w szkole z elementami znęcania – sąd może zdecydować się na bardziej zdecydowaną reakcję, uwzględniając także środki o charakterze opiekuńczo-resocjalizacyjnym.

Wszystkie te działania podejmowane są z myślą o ochronie dobra dziecka i przeciwdziałaniu jego dalszej demoralizacji. Jednocześnie, poprzez odpowiednie środki wpływu, sąd dąży do zatrzymania spirali przemocy i zabezpieczenia interesu pokrzywdzonego.

Umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym – kiedy jest możliwe?

Najbardziej restrykcyjnym środkiem, jaki może zastosować sąd wobec dziecka poniżej 13. roku życia, jest umieszczenie go w młodzieżowym ośrodku wychowawczym (MOW). Jest to jednak rozwiązanie ostateczne – zarezerwowane wyłącznie dla przypadków, gdy inne środki zawiodły lub nie dają realnych szans na poprawę.

Przesłanki do skierowania dziecka do MOW obejmują m.in.:

• trwałą demoralizację i rażące łamanie norm społecznych,
  
• systematyczne stosowanie przemocy w szkole wobec rówieśników,
  
• brak współpracy rodziny z sądem i kuratorem,
  
• zdiagnozowane potrzeby wychowawcze, których nie da się zaspokoić w warunkach domowych.
  

Pobyt w takim ośrodku ma charakter wychowawczy i resocjalizacyjny. Dziecko przebywa tam pod stałą opieką specjalistów, uczestniczy w terapii, uczy się funkcjonowania w grupie i pracy nad emocjami.

Co grozi nieletniemu za nękanie? Adwokat do spraw nieletnich i małoletnich

Sprawy związane z przemocą w szkole, szczególnie gdy dotyczą dzieci poniżej 13 roku życia, wymagają delikatnego, ale jednocześnie zdecydowanego działania. Choć sąd rodzinny nie stosuje kar sensu stricto wobec małoletnich sprawców, to może wdrożyć szereg środków, które mają poważne konsekwencje – zarówno dla dziecka, jak i jego rodziny.

W obliczu tak złożonej procedury sądowej i wielu instytucji zaangażowanych w sprawę (szkoła, kurator, biegli, psychologowie), skorzystanie z usług adwokata do spraw nieletnich staje się nie tylko pomocą prawną, ale też formą zabezpieczenia interesu dziecka. 

W kancelarii Adwokaci Ambicki Trela oferujemy kompleksowe wsparcie prawne w sprawach rodzinnych, karnych i nie tylko. Posiadamy doświadczenie w prowadzeniu postępowań przed sądem rodzinnym, analizie materiału dowodowego, współpracy z biegłymi i kuratorami. Pomagamy zarówno rodzinom dzieci będących sprawcami, jak i ofiarami przemocy.