Dobrowolne poddanie się karze – kiedy jest możliwe i co można zyskać?

Aktualny model postępowania karnego jest niewydolny i sprawia, że proces karny często trwa wiele lat. Z tego powodu ustawodawca poszukuje sposobów na przyspieszenie procedowania i szybsze kończenie postępowań. Jednym z nich są konsensualne sposoby kończenia postępowania, w których chodzi o doprowadzenie do prawomocnego skazania lub umorzenia procesu najszybciej, jak to możliwe. Przykładem takiego mechanizmu jest dobrowolne poddanie się karze, które skutecznie przeprowadzone, co do zasady, kończy sprawę na pierwszym posiedzeniu sądu.

Co to jest dobrowolne poddanie się karze (DPK) i jakie są jego podstawy prawne?

Dobrowolne poddanie się karze to jeden z czterech konsensualnych trybów zakończenia postępowania karnego. W myśl art. 387 Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) oskarżony – po spełnieniu pewnych warunków – może do zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie złożyć wniosek o wymierzenie mu określonych kar i środków. Art. 387 k.p.k. stanowi zatem prawną podstawę złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze.

Omawiana instytucja wywołuje konkretne skutki dla dalszego toku postępowania. Po pierwsze, w przypadku złożenia wniosku opisanego w art. 387 k.p.k. sąd może zrezygnować z posiedzenia przygotowującego rozprawę główną. Przede wszystkim jednak dobrowolne poddanie się karze ogranicza możliwość apelacji. W przypadku wydania wyroku na podstawie takiego wniosku sąd może ograniczyć uzasadnienie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku i wskazanych w nim rozstrzygnięć, a sama apelacja nie może zawierać w sobie zarzutów dotyczących stanu faktycznego lub niewspółmierności kary. Innymi słowy, jeśli ktoś zdecyduje się na poddanie odpowiedzialności karnej, nie może kwestionować ustaleń, na które sam wcześniej się zgodził.

Różnice między DPK a innymi formami polubownego zakończenia sprawy

Analizując konsensualne sposoby zakończenia postępowania karnego należy przede wszystkim przyjrzeć się różnicom pomiędzy skazaniem bez rozprawy a dobrowolnym poddaniem się karze:

· to z prokuratorem należy ustalić warunki skazania bez rozprawy, a dobrowolne poddanie się karze stanowi osobistą propozycję oskarżonego;

· skazanie bez rozprawy odbywa się na posiedzeniu, a dobrowolne poddanie się karze na rozprawie w trakcie przesłuchań oskarżonych;

· wniosek o skazanie bez rozprawy składa prokurator, a wniosek o dobrowolne poddanie się karze – oskarżony;

· skazanie bez rozprawy dotyczy wszystkich występków, a dobrowolne poddanie się karze jedynie takich przestępstw, które są zagrożone maksymalnie karą 15 lat pozbawienia wolności.

Specyficzną formą ugodowego zakończenia postępowania jest wniosek oskarżonego z art. 338a k.p.k. To połączenie instytucji z art. 335 k.p.k. i art. 387 k.p.k. W tym przypadku to oskarżony składa wniosek o skazanie go na określoną karę i środki na posiedzeniu, przy czym musi zrobić to przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy. Jeśli zaś chodzi o przestępstwa prywatnoskargowe, w ich przypadku konsensualne zakończenie postępowania polega na pojednaniu się oskarżonego i pokrzywdzonego oraz ewentualnym zawarciu ugody.

Jakie są warunki i kryteria dobrowolnego poddania się karze?

Zgodnie z powyższymi wyjaśnieniami, dobrowolne poddanie się karze na Policji nie jest możliwe – można to zrobić jedynie przed sądem. To, co powszechnie nazywa się dobrowolnym poddaniem się karze na Policji w rzeczywistości jest uzgodnieniem kary w trybie skazania bez rozprawy.

Dobrowolne poddanie się karze będzie możliwe tylko wtedy, gdy spełnione zostaną następujące warunki:

· oskarżony złożył wniosek do czasu zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych;

· oskarżonemu zarzucono popełnienie przestępstwa zagrożonego karą maksymalnie 15 lat pozbawienia wolności;

· okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości;

· cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości;

· prokurator wyraził zgodę;

· pokrzywdzony prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego wniosku nie zgłosił sprzeciwu.

Należy pamiętać o tym, że sąd ma pełną dowolność w zakresie tego, czy zgadza się z wnioskiem, czy też nie. Sąd może także zgodnie z art. 387 § 3 k.p.k. uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim określonej zmiany.

Czynniki wpływające na możliwość i opłacalność DPK

Przy założeniu, że formalne przesłanki dobrowolnego poddania się karze zostaną spełnione, kluczowe dla uwzględnienia wniosku jest przekonanie do niego prokuratora, sądu i ewentualnego pokrzywdzonego. Łatwiej jest to zrobić wtedy, gdy sprawca nie był wcześniej karany, przestępstwo nie jest szczególnie brutalne i w sprawie występuje ograniczona liczba pokrzywdzonych. Pomóc w przeforsowaniu swojego stanowiska może także pojednanie się z pokrzywdzonym i przelanie na jego rzecz satysfakcjonującej kwoty zadośćuczynienia. Przede wszystkim jednak kluczowe jest tutaj zaproponowanie kary adekwatnej do winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu.

Dobrowolne poddanie się karze niewątpliwie jest opłacalne, ponieważ pozwala na zaproponowanie i uzyskanie konkretnej sankcji obejmującej karę, środki karne i środki kompensacyjne. Unikamy w ten sposób ryzyka, że sąd wymierzy karę surowszą albo oskarżyciele będą składali apelacje od korzystnego dla nas wyroku.

Jak złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się karze i jakie dokumenty załączyć?

Wniosek o dobrowolne poddanie się karze co do zasady składany jest ustnie do protokołu podczas przesłuchania na rozprawie. W praktyce jednak często zdarza się, że wniosek w formie pisemnej wysyłany jest do sądu przed rozprawą, by sędzia i prokurator mogli się z nim zapoznać. Przepisy nie przewidują żadnej specjalnej treści wniosku o dobrowolne poddanie się karze poza wskazaniem kary i środków, jakie miałyby znaleźć się w wyroku.

Do wniosku nie ma potrzeby załączania specjalnych dokumentów, ponieważ wszystko powinno już znajdować się w aktach. W praktyce natomiast do wniosku dołącza się potwierdzenie naprawienia szkody lub zapłaty zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego, a także dokumenty na okoliczność sytuacji rodzinnej, zdrowotnej i finansowej oskarżonego.

Dobrowolne poddanie się karze – czy warto z niego skorzystać?

Odpowiedź na pytanie, czy warto dobrowolnie poddać się karze zależy od sytuacji procesowej. Jeśli dowody nie pozwalają na jednoznaczne przypisanie winy, możliwa jest walka o pełne uniewinnienie i w takiej sytuacji nie warto dobrowolnie poddawać się karze. Gdy sprawstwo i wina nie budzą natomiast wątpliwości i jasne jest, że

oskarżony zostanie skazany, lepiej samemu zaproponować wymiar kary. Umożliwia to aktywny udział w kształtowaniu wyroku i pozwala wybadać nastawienie sądu nawet w sytuacji, gdy ostatecznie się z wnioskiem nie zgodzi.

Dobrowolne poddanie się karze a karalność

Karalność przy dobrowolnym poddaniu się karze należy rozpatrywać w dwóch kontekstach. Wcześniejsza karalność oskarżonego utrudnia uzyskanie łagodnego wyroku w trybie art. 387 k.p.k. Jeśli zaś chodzi o karalność po dobrowolnym poddaniu się karze, to jest ona taka sama jak w przypadku wszystkich innych wyroków skazujących. Osoba, której wniosek uwzględniono, jest osobą karaną i widnieje w Krajowym Rejestrze Karnym.

Dobrowolne poddanie się karze a warunkowe umorzenie postępowania

W doktrynie i orzecznictwie w zasadzie bezsporna już jest kwestia dobrowolnego poddania się karze i warunkowego umorzenia postępowania. Jak już wspomniano, karze można dobrowolnie poddać się tylko na rozprawie sądowej, a zatem wtedy, gdy do sądu trafił już akt oskarżenia. Instytucja opisana w art. 387 k.p.k. dotyczy wyłącznie wyroków skazujących, a takim wyrokiem nie jest orzeczenie warunkowo umarzające postępowanie. Oczywiście po przeprowadzeniu postępowania w całości sąd na koniec i tak może podjąć decyzję o warunkowym umorzeniu, ale następuje to już w standardowym trybie orzeczniczym.

Wśród profesjonalnych pełnomocników pojawiła się koncepcja próbująca obchodzić powyższy zakaz. Zgodnie z art. 339 § 1 pkt 2 k.p.k. prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania. W związku z tym część prawników próbuje złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się karze i warunkowe umorzenie postępowania w powyższym trybie jeszcze przed wyznaczeniem pierwszej rozprawy.

Dobrowolne poddanie się karze po wniesieniu aktu oskarżenia

Zgodnie z wcześniejszymi wyjaśnieniami, dobrowolne poddanie się karze następuje zawsze po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu. Dzieje się tak zarówno w klasycznym DPK opisanym w trybie art. 387 k.p.k., jak i w instytucji pośredniej wskazanej w art. 338a k.p.k. Jeśli do dobrowolnego poddania się karze doszło przed wniesieniem aktu oskarżenia, to tak naprawdę było to uzgodnienie warunków skazania bez przeprowadzenia rozprawy.

Jak przygotować się do dobrowolnego poddania się karze – kiedy skorzystać z profesjonalnej pomocy adwokata?

Wniosek o samoukaranie nie posiada rygorystycznych wymogów i musi obejmować przede wszystkim zakres kary i środków, których wymierzenia domaga się sprawca.

Nie oznacza to jednak, że dobrowolne poddanie się karze jest proste. By wniosek o samoukaranie miał szanse powodzenia, trzeba przekonać do niego prokuratora, sąd i ewentualnego pokrzywdzonego. Często robi się to na piśmie z obszerną argumentacją dotyczącą okoliczności popełnienia przestępstwa oraz sytuacji życiowej oskarżonego. Między innymi z tych powodów oferujemy wsparcie adwokatów specjalizujących się w sprawach karnych we Wrocławiu.

Rola prokuratora w procesie i rozprawie dotyczącej dobrowolnego poddawania się karze

W przypadku dobrowolnego poddanie się karze, prokurator ma decydujący wpływ na to, czy dojdzie ono do skutku. Nawet bowiem jeśli sąd zgodzi się z takim wnioskiem, nie będzie on mógł być procedowany bez zgody prokuratora. Dobrowolne poddanie się karze w takich przypadkach może wymagać reprezentacji adwokata w sądzie. Profesjonalny pełnomocnik na podstawie posiadanego doświadczenia, dołoży wszelkich starań, aby wynegocjować z oskarżycielem satysfakcjonującą dla oskarżonego karę.

Odrzucenie wniosku o dobrowolne poddanie się karze – czy można się odwołać?

Gdy dojdzie do odrzucenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze – czyli jego nieuwzględnienia – sprawa jest kontynuowana w normalnym trybie. Sąd przesłuchuje oskarżonych i świadków, przeprowadza dowody z dokumentów, nagrań czy zdjęć i dokonuje wszystkich innych czynności procesowych niezbędnych do skutecznego zakończenia sprawy. Odrzucenie wniosku o dobrowolne poddanie się karze nie przesądza jednak o treści ostatecznego wyroku. W trakcie sprawy może się bowiem okazać, że ujawniły się nowe okoliczności korzystne dla oskarżonego.

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą naszej Kancelarii w zakresie spraw karnych.

Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: dobrowolne poddanie się karze, 387 kpk, wniosek o dobrowolne poddanie się karze, dobrowolne poddanie się karze czy warto, skazanie bez rozprawy a dobrowolne poddanie się karze, dobrowolne poddanie się karze prokurator, dobrowolne poddanie się karze a karalność, dobrowolne poddanie się karze na policji, wniosek o samoukaranie, odrzucenie wniosku o dobrowolne poddanie się karze, dobrowolne poddanie się karze a warunkowe umorzenie postępowania, dobrowolne poddanie się karze po wniesieniu aktu oskarżeni, zachęcamy do kontaktu z adwokatem