Czym różni się postępowanie karne od cywilnego?

Postępowanie karne i postępowanie cywilne – czym są regulowane?

Pomiędzy postępowaniem karnym a postępowaniem cywilnym zachodzą fundamentalne różnice. Inny ich jest cel, konstrukcja prawna oraz zasady. Różnice zachodzą także pomiędzy odpowiedzialnością karną a cywilną. W tym artykule wyjaśnimy sobie na czym owe odmienności polegają.

Musisz wiedzieć, że zarówno postępowanie karne, jak i postępowanie cywilne są regulowane przez przepisy proceduralne. Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, określa się w nich szczególnie:

• sposób postępowania przed organami lub instytucjami,
• strony i innych uczestników postępowania oraz ich prawa i obowiązki w postępowaniu,
• rodzaje rozstrzygnięć, które zapadają w postępowaniu, i tryb ich wzruszania,
• zasady i tryb ponoszenia opłat i kosztów postępowania,
• zasady i tryb wykonania rozstrzygnięć, które zapadają w postępowaniu.

Sprawa karna a cywilna

Zdefiniowanie pojęcia „Sprawa karna a cywilna” odgrywa fundamentalną rolę w wyodrębnieniu różnic pomiędzy nimi.

Czym są sprawy cywilne?   

Pojęcie „spraw cywilnych” jest zdefiniowane w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim, obejmują one postępowania sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy (sprawy cywilne materialne), jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne formalne), jak na przykład z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego, z zakresu aktów stanu cywilnego, etc.

Przez załatwienie sprawy cywilnej należy zaś rozumieć jej rozpoznanie, a następnie przymusowe wykonanie orzeczeń sądowych i innych aktów, które zostały w jej ramach wydane oraz dokonanie innych czynności w jej zakresie.

Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są Sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości Sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.

Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym tylko takie sprawy cywilne, w przypadku których przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.

Cele postępowania cywilnego

Celem postępowania cywilnego jest urzeczywistnienie obowiązujących norm prawa materialnego w zakresie stosunków cywilnoprawnych oraz zaprowadzanie w tym przedmiocie stanu pewności prawa. Normy te znajdują konkretyzację poprzez postępowanie cywilne w postaci wydawanych przez Sąd rozstrzygnięć, a więc merytorycznych orzeczeń w sprawach cywilnych, które powodują jednoznaczne, prawomocne rozstrzygnięcie określonego sporu prawnego z udziałem jego podmiotów, stanowiąc również cel postępowania cywilnego.

Naczelna zasada obowiązująca przy rozpatrywaniu spraw cywilnych polega na tym, iż strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody.

Z przysługujących stronom i uczestnikom postępowania uprawnień nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono, gdyż stanowi to zakazane tzw. nadużycie prawa procesowego.

Czym są sprawy karne?   

Sprawy karne to sprawy, które objęte są postępowaniem karnym prowadzonym w odniesieniu do przestępstw, które wymieniam poniżej, w sprawach należących do właściwości sądów. Toczą się one według przepisów Kodeksu postępowania karnego.

Przepisy w/w aktu prawnego zawierają katalog przestępstw przeciwko:

• pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne,
• Rzeczypospolitej Polskiej,
• obronności,
• życiu i zdrowiu,
• bezpieczeństwu powszechnemu,
• bezpieczeństwu w komunikacji,
• środowisku,
• wolności,
• wolności sumienia i wyznania,
• wolności seksualnej i obyczajności,
• rodzinie i opiece,
• czci i nietykalności cielesnej,
• prawom osób wykonujących pracę zarobkową,
• działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego,
• wymiarowi sprawiedliwości,
• wyborom i referendum,
• porządkowi publicznemu,
• ochronie informacji,
• wiarygodności dokumentów,
• mieniu,
• obrotowi gospodarczemu,
• obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi.

Cele postępowania karnego

Musisz wiedzieć, że obowiązujące przepisy zapewniają takie ukształtowanie postępowania w sprawach karnych, aby:

• sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,
• przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego,
• zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności,
• rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

Stanowią one cele postępowania karnego.

Musisz wiedzieć, że podstawę wszelkich rozstrzygnięć w sprawach karnych powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne, a organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.

Dodać trzeba, że oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem, przy czym niedające się usunąć wątpliwości zawsze rozstrzyga się na jego korzyść.

Odpowiedzialność cywilna a karna

Odpowiedzialność cywilna a karna różnią się znacząco od siebie.

Postępowanie cywilne służy bezpośrednio ochronie indywidualnych praw i interesów poszczególnych podmiotów prawnych, a więc w jego wypadku nadrzędna jest ochrona interesu prywatnego.

Postępowanie karne zmierza natomiast do rozstrzygnięcia spraw tych osób, które naruszyły podstawowe zasady porządku prawnego i normy opatrzone sankcjami karnymi. Tym samym, w jego przypadku dominuje interes społeczny (publiczny).

Sprawa karna z powództwa cywilnego

Jakiś czas temu w treści Kodeksu karnego znajdował się Rozdział 7 o nazwie „Powód cywilny”. Przewidywał on taką możliwość, aby sprawa karna z powództwa cywilnego została rozpatrzona w Sądzie. Zgodnie z dawnym brzmieniem tego aktu prawnego – pokrzywdzony mógł aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Tym samym powód cywilny bezpośrednio w postępowaniu karnym mógł dochodzić przysługujących mu roszczeń. Był to tzw. proces adhezyjny, w którym łączyła się odpowiedzialność karna sprawcy czynu zabronionego z jego jednoczesną odpowiedzialnością cywilną.

Obecnie stan prawny jest inny.

W myśl art. 415 Kodeksu karnego – W razie skazania oskarżonego lub warunkowego umorzenia postępowania w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, obowiązek naprawienia, w całości lub w części, szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Jeżeli orzeczony obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązka orzeczona na rzecz pokrzywdzonego nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.

Zachęcamy do zapoznania się z zakresem usług Kancelarii. 

Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: sprawa karna a cywilna, cele postępowania karnego, cel postępowania cywilnego, sprawa karna z powództwa cywilnego, powód cywilny w postępowaniu karnym, odpowiedzialność cywilna a karna, zapraszamy do kontaktu z adwokatem.