Jak podważyć wydziedziczenie?

Wydziedziczenie jest instytucją prawa spadkowego, umożliwiającą testatorowi pozbawienie osób należących do jego najbliższej rodziny prawa do zachowku, a więc jakiegokolwiek dziedziczenia. Osoby, wobec których zapadła tego rodzaju wola spadkodawcy, mogą jednak, w przypadkach ściśle określonych przez przepisy obowiązującego prawa, podjąć czynności zmierzające do podważenia wydziedziczenia.

Czym jest wydziedziczenie oraz w jakich przypadkach można je podważyć dowiesz się z niniejszego artykułu.

Co oznacza wydziedziczenie?

Zgodnie z przepisami prawa spadkowego, spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, a więc wydziedziczyć, jeżeli:

• wbrew woli spadkodawcy postępowali oni uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
• dopuścili się oni względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
• uporczywie nie dopełniali oni względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (art. 1008 Kodeksu cywilnego).

Wydziedziczenie często jest mylone z tzw. testamentem negatywnym, w którym spadkodawca pozbawia spadkobiercę jedynie przypadającego mu udziału w spadku, nie wyłącza go jednak całkowicie z dziedziczenia poprzez odebranie prawa do zachowku.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2014 r. (I CZ 57/14, Lex nr 1500659) „Wydziedziczenie stanowi materialnoprawną przesłankę unicestwienia roszczenia o zachowek”. 

Jego skutkiem jest więc całkowite wyłączenie spadkobiercy od dziedziczenia po danym spadkodawcy.

Jak podważyć wydziedziczenie – dopuszczalne przypadki

Jak podważyć wydziedziczenie?

Podważenie wydziedziczenia jest dopuszczalne jedynie w trzech przypadkach:

• podważenia samego testamentu,
• zakwestionowania przyczyn wydziedziczenia,
• wykazania, iż spadkodawca przebaczył spadkobiercy.

Podważenie testamentu

Warunkiem skuteczności prawnej wydziedziczenia jest dokonanie go bezpośrednio w sporządzonym przez testatora testamencie.

Tym samym, jeśli zachodzi nieważność testamentu, można dokonać jego podważenia.

Nieważność testamentu, niezależnie od jego formy, zachodzi w przypadku, gdy został on sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
• pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
• pod wpływem groźby.

Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku (art. 945 Kodeksu cywilnego).

Nieskuteczność rozporządzenia testamentowego zachodzi także wówczas, gdy jest ono dotknięty brakami o charakterze formalnoprawnym. Najłatwiej o nie w przypadku testamentu własnoręcznego, gdyż przepisy prawa spadkowego wymagają, aby został on sporządzony własnoręcznym pismem, a nie na przykład na komputerze oraz opatrzony takiego rodzaju podpisem. W przypadku testamentu ustnego warunkiem skuteczności jest jego sporządzenie w obecności trzech świadków.

Jak podważyć wydziedziczenie w testamencie?

W każdym wypadku, w którym spadkobierca wykaże opisane powyżej nieprawidłowości rozrządzenia testatora na wypadek śmierci, istnieje podstawa do formalnego podważenia jego ważności, a tym samym i dokonanego na jego podstawie wydziedziczenia.

Kwestionowanie przyczyn wydziedziczenia   

Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego dziedziczenia, a więc wydziedziczony, tylko i wyłącznie w trzech przypadkach:

• jeżeli spadkobierca dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
• jeżeli spadkobierca podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności,
• jeżeli spadkobierca umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu, który został podrobiony lub przerobiony  przez inną osobę.

Dokonanie przez testatora wydziedziczenia z jakiegokolwiek innego tytułu bądź też niewskazanie przyczyny na podstawie której wydziedziczenie następuje, będzie całkowicie nieskuteczne i jako takie prowadzące do jego podważenia.

Spadkobierca może także powoływać się na to, iż przyczyna wydziedziczenia wskazana przez spadkodawcę, nie jest zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy. W tym celu oczywiście trzeba posłużyć się odpowiednimi dowodami w postaci zeznań świadków, dokumentów etc.  

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1974 r. (I CR 873/74, Lex nr 7628) „Także spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu już z innych przyczyn nie służy roszczenie o zachowek, może w celu ochrony innego interesu prawnego żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne”.

Także w myśl wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 października 2017 r. (V ACa 905/16) „zaniechanie kontaktów spowodowane uzasadnionymi zarzutami wobec testatora nie może być poczytane za uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy”.

Nie zawsze również punkt widzenia testatora musi być w takiej sprawie rozstrzygający. Zgodnie bowiem z postanowieniem Sądu Najwyższego (I CSK 428/17) „jeśli to sam spadkodawca zaniedbywał kontakty rodzinne, nie może na tej podstawie wydziedziczyć najbliższych”. W takim wypadku obalenie wydziedziczenia jest więc całkowicie możliwe.

Przebaczenie spadkodawcy

Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył przed sporządzeniem testamentu (art. 1010 Kodeksu cywilnego).

Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, jest ono skuteczne, tylko wtedy, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

Unieważnienie wydziedziczenia na tej podstawie, może więc nastąpić, gdy spadkobierca wykaże, że uzyskał skuteczne przebaczenie testatora. Pamiętać jednak musisz, że dotyczy to tylko i wyłącznie uprawnienia do zachowku, nadal bowiem w takim wypadku, pozostaje w mocy objęte wydziedziczeniem wyłączenie od spadkobrania udziału w masie spadkowej.

Obalenie wydziedziczenia – pomoc adwokata

Sprawy o zanegowanie wydziedziczenia zazwyczaj wiążą się z wieloma skomplikowanymi kwestiami. W takich sytuacjach bardzo rozsądną decyzją jest skorzystanie z pomocy doświadczonej kancelarii, która pomoże Ci je rozwikłać i osiągnąć założony cel.

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii w zakresie spraw cywilnych.

Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: wydziedziczenie, jak podważyć wydziedziczenie, jak podważyć wydziedziczenie w testamencie, co oznacza wydziedziczenie, obalenie wydziedziczenia, unieważnienie wydziedziczenia,  zapraszamy do kontaktu z adwokatem.