Jak udowodnić handel narkotykami?

Przestępstwa dotyczące szeroko rozumianych środków odurzających stanowią istotną część prowadzonych postępowań karnych. Handel narkotykami w Polsce został opisany w art. 59 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (dalej: ustawa). Jest nim udzielanie innej osobie środka odurzającego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Przepisy za popełnienie takiego czynu przewidują karę od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności. Jeśli nabywcą narkotyku był małoletni, minimalna kara zostaje podwyższona do 3 lat pozbawienia wolności. Handel narkotykami w Polsce może zatem być traktowany jako zbrodnia. W takim kontekście warto wiedzieć, w jaki sposób udowadnia się obrót środkami odurzającymi oraz jak bronić się przed takimi oskarżeniami.

Czy trzeba mieć dowody na handel narkotykami?

Jak już wspomniano, sprzedaż narkotyków to poważny występek, który w określonych sytuacjach może stanowić zbrodnię. Podobnie jak inne przestępstwa, to także musi jednak zostać komuś udowodnione, by następnie możliwe było wymierzenie jakiejkolwiek kary. Zgodnie z art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

Z przepisu tego wynika zatem, że do stwierdzenia winy konieczne jest udowodnienie sprawstwa przestępstwa. Polega to na przedłożeniu sądowi takich dowodów, dzięki którym możliwe jest stwierdzenie z całkowitą pewnością, że ktoś dopuścił się sprzedaży narkotyków. Z uwagi na to kwestia dowodów jest najważniejszym elementem postępowania karnego.

Najważniejsze dowody nielegalnej sprzedaży narkotyków

Żadne obowiązujące w Polsce przepisy nie wskazują, jak udowodnić handel narkotykami podejrzanemu lub oskarżonemu. Nie ma także zamkniętego katalogu środków dowodowych, co oznacza, że w procesie dowodzenia winy dopuszczalne jest wszystko to, czego nie zakazuje ustawa. Praktyka organów ścigania wykształciła pewne standardy i modele postępowania, jednakże ich kształt nie ma określonej przez ustawę formy.

Analizując kwestię tego, jak udowodnić handel narkotykami, należy zatem ustalić, jakie dowody mogą świadczyć o popełnieniu takiego przestępstwa. Cześć z nich będzie miała charakter bezpośredni, część jedynie pośrednio wskaże, że mogło dojść do naruszenia art. 59 ustawy.

Fizyczne dowody

Fizyczne dowody na handel narkotykami to przede wszystkim zatrzymanie dealera w trakcie takiego procederu. Jeśli przedstawiciele służb zatrzymali osobę udzielającą komuś innemu narkotyków, stanowić to będzie najmocniejszy bezpośredni dowód winy. Dowodem będą także same zatrzymane środki odurzające oraz pieniądze, które posłużyły do ich kupienia.

W przypadku ujawnienia miejsca składowania dużych ilości środków odurzających pośrednim dowodem na handel narkotykami może być fakt, że podejrzany miał do nich dostęp. Trudno bowiem będzie mu wytłumaczyć, że np. 5 kilogramów amfetaminy miał na własny użytek. Należy jednak pamiętać, że posiadanie środków odurzających to inny rodzaj przestępstwa i może się okazać, że samo dysponowanie taką ilością substancji niedozwolonych nie wystarczy do postawienia zarzutu handlu nimi.

Współpraca świadków

Bardzo często w sprawach o handel narkotykami funkcjonariuszom nie udaje się zabezpieczyć samych środków psychotropowych, ale mają wiele innych dowodów potwierdzających to, że doszło do handlu narkotykami. Najczęściej spotykanym rodzajem takiego dowodu jest zeznanie świadka.

Świadek to osoba, która albo sama widziała, albo z innego źródła wie o okoliczności istotnej dla prowadzonego postępowania. W kontekście handlu narkotykami świadkiem może być ktoś, kto widział taki proceder lub nawet brał w nim udział, ale z jakiegoś powodu nie jest osobą współoskarżoną w sprawie. Jako świadkowie są także traktowane osoby, które co prawda miały zarzuty, ale np. wskutek dobrowolnego poddania się karze otrzymały już swój wyrok w ramach wyłączenia ich sprawy do odrębnego postępowania.

Świadkami są również osoby, które co prawda same nie widziały udzielenia komuś narkotyków, ale słyszały o tym fakcie lub np. widziały później, że nabywca środków odurzających je posiadał. Nie są to zeznania tak mocne jak bezpośrednich świadków zdarzenia, ale wciąż istotne dla prowadzonego postępowania.

Elektroniczne dowody

Dowodem na handel narkotykami mogą być wszelkie maści dowody elektroniczne, czyli informacje zapisane w formie cyfrowej na dyskach twardych lub pamięci zewnętrznej. W tej kategorii mieszczą się rozmowy za pośrednictwem aplikacji i komunikatorów, przesyłane sobie maile, pliki zawierające np. listę dostawców albo klientów lub umieszczone w telefonie komórkowym zdjęcia.

Za dowody elektroniczne uznaje się także dane lokalizacyjne z GPS, informacje ze stacji BTS o miejscu logowania telefonów komórkowych czy logi z systemów komputerowych, które umożliwiają prześledzenie sieciowej aktywności konkretnego numeru IP. 

Transakcje finansowe

W określonych sytuacjach dowodem na popełnienie przestępstwa handlu narkotykami mogą być zapisy transakcji finansowych. W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że ktoś zajmuje się rozprowadzaniem substancji psychotropowych, służby mogą zacząć analizować przepływy finansowe na kontach podejrzanego. Gdy jest tego bardzo dużo, zleca się nawet wykonanie tzw. analizy kryminalnej.

Raport z powyższego badania może wskazywać np. podejrzane operacje finansowe (budzące wątpliwości kwoty lub tytuły przelewów), transfery do zidentyfikowanych dostawców lub nabywców narkotyków albo wpłaty na konto pochodzące z niezidentyfikowanego źródła. Wszystko to może mieć znaczenie w procesie udowadniania podejrzanemu winy.

Analiza chemiczna

Prawo bardzo precyzyjnie reguluje to, jakie substancje psychotropowe są zabronione. W 2018 roku, po wielu dyskusjach, do ustawy wprowadzono nawet szczegółowy opis tzw. nowych substancji psychoaktywnych, czyli popularnych dopalaczy. Tak skrupulatne podejście do sprawy umożliwia jednak, w pewnych sytuacjach, obronę przed stawianymi zarzutami.

W każdej sprawie dotyczącej narkotyków, w której zabezpieczono podejrzane substancje, przeprowadzana jest analiza chemiczna ich składu. Jej efekty mogą być różne. Przeważnie wynik analizy potwierdza podejrzenia funkcjonariuszy dotyczące ilości i rodzaju narkotyków. Są jednak sprawy, gdy badanie albo jest niejednoznaczne, ale wprost wyklucza niedozwolony charakter zatrzymanych substancji wskazując, że są to np. dostępne na receptę leki. 

Odciski palców

Odciski palców stosunkowo rzadko mają zastosowanie w sprawach dotyczących handlu narkotykami, ponieważ organy ścigania dysponują często znacznie lepszymi dowodami. Odcisk daktyloskopijny np. na woreczku z narkotykami w założeniach ma udowadniać, że konkretna osoba dotykała tego woreczka.

Bez innych dowodów trudno jednak będzie wykazać, że kontakt z woreczkiem miał miejsce wtedy, gdy znajdowały się w nim narkotyki, a nie wcześniej. Sam ten fakt nie świadczy także o tym, że właściciel odcisku wiedział o nielegalnej zawartości pojemnika. 

Dowód z pomówienia

Dowód z pomówienia jest specyficznym rodzajem dowodu w postępowaniu karnym. Pomówienie o handel narkotykami polega na oskarżeniu konkretnej osoby o taki czyn, przy jednoczesnym braku innych dowodów potwierdzających sprawstwo podejrzanego. Z uwagi na to, że osoba wysuwająca takie oskarżenia może mieć różną motywację, orzecznictwo sądowe bardzo ostrożnie podchodzi do wszystkich dowodów z pomówienia. Sądy wypracowały szereg wytycznych, które mają pomóc w prawidłowej ocenie takich zeznań lub wyjaśnień. Pod uwagę bierze się przede wszystkim to, czy:

1. osoba pomawiana przyznała się do tego, o co jest oskarżana;
2. czy inne dowody choćby pośrednio lub częściowo potwierdzają pomówienie;
3. czy osoba oskarżająca jest osobiście zainteresowana wynikiem sprawy;
4. jaka jest wiarygodność osoby pomawiającej;
5. czy zeznania takiej osoby są konsekwentne, logiczne i spójne.

Należy także pamiętać, że jeśli organy ścigania dojdą do wniosku, iż nie doszło przestępstwa, pomówienie o handel narkotykami może być podstawą do postawienia osobie pomawiającej zarzutu składania fałszywych zeznań.

Czy anonimowe zgłoszenie może prowadzić do aresztowania osoby podejrzanej o handel narkotykami?

Zgodnie z art. 304 k.p.k. każdy, kto dowiedział się o przestępstwie ściganym z urzędu ma społeczny obowiązek powiadomienia o tym odpowiednich organów. Wiele osób boi się jednak konsekwencji z tym związanych, dlatego funkcjonariusze otrzymują anonimowe zgłoszenia handlu narkotykami. Motywacja osób stojących za takimi zgłoszeniami jest różna. Mogą to być osoby całkowicie postronne, niezadowoleni kupujący, konkurencja dealera albo jego rodzina, która w taki sposób chce się zatroszczyć o to, by zaprzestał on swojej działalności. Anonimowe zgłoszenie handlu narkotykami kierowane jest zazwyczaj do odpowiedniej jednostki policji lub prokuratury. Istnieją nawet specjalne linie telefoniczne i poradniki, jak zgłosić anonimowo handel narkotykami.

Należy pamiętać, że w polskim prawie zabronione jest nie tylko udostępnianie, ale także posiadanie narkotyków. Kara za taki czyn jest łagodniejsza, ale tutaj również może dochodzić do zgłoszeń anonimowych.

Konsekwencje anonimowego zgłoszenia nielegalnej dystrybucji narkotyków

Odpowiedź na pytanie, czy można anonimowo zgłosić handel narkotykami, jest zatem twierdząca. Konsekwencją takiego zgłoszenia będzie wszczęcie postępowania, przynajmniej na etapie czynności wyjaśniających. Jeśli dane się potwierdzą, organy ścigania uruchomią całą procedurę i rozpoczną postępowanie przygotowawcze w sprawie.

Należy pamiętać, że jeśli zgłoszenie okaże się fałszywe, policja może podjąć starania w celu ustalenia danych osoby zgłaszającej i pociągnąć ją do odpowiedzialności za zgłoszenie nieistniejącego przestępstwa.

Gdzie zgłosić handel narkotykami w Polsce?

Jak wspomniano wyżej, najczęściej dochodzi do anonimowych zgłoszeń na policję. Narkotyki są także głównym przedmiotem zainteresowania ośrodków terapeutycznych i instytucji pomagających osobom uzależnionym. Jeśli zatem z jakiegoś powodu anonimowe zgłoszenie na policję narkotyków nie jest pożądanym wyjściem, można tego dokonać wyżej wspomnianym podmiotom.

Miejscami, gdzie zgłoszenie handlu narkotykami jest możliwe, są także prokuratury i inne rodzaje służb (CBŚ, ABW). Warto jednak zastanowić się, jaki charakter ma sprawa podlegająca zgłoszeniu. Te o mniejszym kalibrze i tak będą kierowane do prowadzenia przez policję, w związku z czym nie zawsze optymalnym wyjściem będzie angażowanie instytucji zajmujących się poważniejszymi kategoriami przestępstw.

Dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata w sprawie sprzedaży narkotyków?

Sprawy narkotykowe często są skomplikowane pod względem faktycznym. Szerokie siatki powiązań, zaangażowanie w proceder grup przestępczych i duża liczba dostawców lub odbiorców narkotyków sprawiają, że postępowania tego typu traktowane są jako sprawy podwyższonego ryzyka. Organy ścigania nie wahają się stosować długich aresztów oraz podsłuchów.

W tym kontekście dla podejrzanego przydatna może okazać się pomoc adwokata specjalizującego się w sprawach narkotykowych. Otwierają one często możliwość skorzystania przez obronę z różnych instytucji prawa karnego. Ich umiejętne zastosowanie daje szansę na wypracowanie korzystnego z perspektywy sprawcy rozstrzygnięcia sprawy. 

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii w zakresie spraw narkotykowych.