Opieka naprzemienna – czym jest i jak wpływa na alimenty?

Opieka naprzemienna to metoda na sprawowanie wspólnej opieki nad dzieckiem. Sądy przychylnie patrzą na rodziców, którzy odpowiedzialnie podchodzą do wychowania małoletnich, nawet w trudnych relacjach po rozstaniu. W tym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje związane z tą formą sprawowania pieczy nad dzieckiem. Omawiamy zasady orzekania, przesłanki oraz kwestię alimentów przy opiece naprzemiennej.

Czym jest opieka naprzemienna?

Opieka naprzemienna to jeden ze sposobów sprawowania pieczy nad dzieckiem przez oboje rodziców. W dużym skrócie polega na tym, że dziecko przez pewien okres czasu mieszka u jednego rodzica, a następnie przenosi się do drugiego. Schemat ten jest powtarzalny. Rola opieki naprzemiennej w orzecznictwie sądów rodzinnych systematycznie rośnie, a dobre kancelarie prawne wypracowały własne metody negocjowania oraz uzyskiwania stosownych rozstrzygnięć w postępowaniu dotyczącym małoletnich. Wiąże się z tym szereg istotnych kwestii prawnych, na czele z alimentami przy opiece naprzemiennej.

Czy opieka naprzemienna jest dobra dla dziecka?

Wśród osób zainteresowanych problematyką rodzinną istnieje spór, czy opieka naprzemienna jest dobra dla dziecka. Z jednej strony wprowadza ona w życie dziecka brak stabilizacji wynikający z częstej zmiany miejsca zamieszkania, może być także powodem eskalacji konfliktu między rodzicami. Aktualne badania pokazują jednak, że jeśli matka i ojciec małoletniego są w stanie się porozumieć i zapewnić odpowiednie warunki życia, opieka naprzemienna jest dobra dla dziecka. Pozwala ona bowiem utrzymywać jednakową więź z obojgiem rodziców, co jest jednym z kluczowych elementów prawidłowego rozwoju psychiki dziecka. Coraz częściej dostrzegają to sądy i decydują się na takie rozwiązanie kwestii pieczy.

Kryteria mające wpływ na ustalenie opieki nad dzieckiem

Polskie przepisy nie zawierają zamkniętego katalogu przesłanek decydujących o tym, kto otrzyma opiekę nad dzieckiem i w jakiej formie będzie ona wykonywana. W każdym postępowaniu z udziałem małoletniego sąd ma obowiązek kierować się przede wszystkim dobrem dziecka i dążyć do tego, by wydać rozstrzygnięcie najbardziej korzystne z tej właśnie perspektywy.

Nie oznacza to jednak, że taka ogólna zasada nie została uszczegółowiona. Z wydawanych orzeczeń można wysnuć wniosek, że sądy orzekając o opiece nad dzieckiem biorą także pod uwagę:

• fakt zamieszkiwania przez dziecko z danym rodzicem;
• więź łączącą dziecko z poszczególnymi rodzicami;
• starania, jakie do tej pory podejmował każdy z rodziców w celu prawidłowego rozwoju dziecka;
• warunki mieszkaniowe i ekonomiczne rodziców;
• dotychczasowe życie dziecka, np. bliskość do szkoły lub miejsca zamieszkania przyjaciół
• zdolność rodziców do porozumienia w kwestiach opieki nad dzieckiem.

W każdej sprawie sąd ma obowiązek dokładnie zbadać powyższe okoliczności i rozważyć, na ile są one istotne z perspektywy dobra małoletniego.

Opieka naprzemienna a konflikt rodziców

Jedną z negatywnych przesłanek orzeczenia opieki naprzemiennej jest konflikt rodziców dziecka. Sądy wychodzą z założenia, że taka forma sprawowania pieczy jest efektywna tylko wtedy, gdy rodzice są w stanie zgodnie współpracować nad zapewnieniem dziecku optymalnych warunków do życia i rozwoju. Jeśli matka i ojciec znajdują się w ostrym sporze, niekoniecznie na tle rodzinnym, szanse na bezkonfliktowe, regularne przemieszczanie się dziecka pomiędzy różnymi miejscami zamieszkania drastycznie spadają. Sądy coraz chętniej, ale wciąż ostrożnie podchodzą do możliwości orzekania opieki naprzemiennej, a konflikt rodziców jest pierwszym sygnałem, że szanse na uzyskanie takiej formy opieki są bardzo małe.

Ustanowienie naprzemiennej pieczy a władza rodzicielska

Choć opieka naprzemienna nie jest uregulowana w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w orzecznictwie dość powszechnie przyjmuje się, że można ją orzec tylko wtedy, gdy oboje rodziców posiada pełną władzę rodzicielską. Wynika to z założenia, że zarówno matka, jak i ojciec małoletniego w takim samym stopniu mają opiekować się dzieckiem, a nie mogą tego robić mają ograniczone prawa rodzicielskie.

Jak przebiega ustanowienie opieki naprzemiennej?

Naprzemienną opiekę nad dzieckiem można ustanowić w drodze porozumienia rodziców, bez konieczności angażowania w to sądu. Porozumienie takie może zostać zawarte w drodze ugody przed mediatorem. Nawet jeśli między rodzicami nie ma otwartego konfliktu, wzajemne pretensje i silne emocje często utrudniają prowadzenie negocjacji w tym przedmiocie. Jeśli jednak się one powiodą, będą wyrazem dojrzałości i troski o dobro dziecka.

Drugim podstawowym trybem ustanowienia naprzemiennej opieki nad dzieckiem jest postępowanie sądowe, w ramach którego bada się sytuację życiową dziecka i rodziców. W tym wypadku to sąd stoi na straży tego, by dobro małoletniego zostało zachowane. Postępowanie wszczynane jest na wniosek jednego z rodziców.

Wreszcie warto pamiętać o tym, że naprzemienna opieka nad dzieckiem orzekana jest także w postępowaniu rozwodowym, gdy małżonkowie mają wspólne, małoletnie potomstwo.

Co wyklucza opiekę naprzemienną?

Opiekę naprzemienną wykluczają wszystkie okoliczności, które uniemożliwiają jej prawidłowe wykonywanie. Dojdzie do tego na przykład wtedy, gdy rodzice mieszkają bardzo daleko od siebie i dziecko zmieniając miejsce pobytu będzie musiało jednocześnie odnaleźć się w zupełnie nowej rzeczywistości. Sąd nie orzeknie także pieczy naprzemiennej, gdy jedno z rodziców nie posiada odpowiednich warunków mieszkaniowych dla dziecka.

Podobne rozstrzygnięcie zostanie wydane, jeśli któryś z rodziców nie daje odpowiedniej gwarancji opieki nad dzieckiem, bo np. żyje w toksycznym związku lub w niebezpiecznym środowisku. Oczywiście do opieki naprzemiennej nie dojdzie, jeśli matka lub ojciec mają ograniczoną władzę rodzicielską.

Warto także pamiętać, że negatywną przesłanką stosowania opieki naprzemiennej jest brak porozumienia rodziców oraz wyjątkowo silny związek małoletniego z jednym z nich. Chodzi tutaj o sytuacje, w których czasowa zmiana miejsca zamieszkania wywołuje u dziecka traumatyczne przeżycia.

Czy można się nie zgodzić na opiekę naprzemienną?

Jak już wspomniano, opieka naprzemienna nie jest uregulowana w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Teoretycznie może więc dojść do sytuacji, w której sąd orzeka taką formę sprawowania pieczy nad dzieckiem mimo sprzeciwu jednego lub nawet dwójki rodziców. Takie sytuacje należą jednak do rzadkości, ponieważ warunkiem prawidłowego sprawowania pieczy naprzemiennej jest zaangażowanie matki i ojca, którego nie można oczekiwać przy ich aktywnym sprzeciwie. Z tego powodu w większości sytuacji brak zgody na opiekę naprzemienną będzie skutkował tym, że sąd jej nie orzeknie.

Kiedy sąd przyznaje opiekę naprzemienną?

Sąd przyznaje opiekę naprzemienną, gdy nie zachodzą żadne opisane wyżej negatywne przesłanki stosowania tej instytucji, a za skorzystaniem z niej przemawia dobro małoletniego. Jeśli zatem oboje rodziców wyraża chęć sprawowania takiej pieczy, mają odpowiednie warunki mieszkaniowe, a dobro dziecka się temu nie sprzeciwia, sąd może orzec opiekę naprzemienną. Warto przy tym pamiętać, że orzeczenie pieczy naprzemiennej nie wyłącza prawa do złożenia przez jednego z rodziców wniosku o alimenty na dzieci.

W jakiej formie sąd może ustanowić pieczę?

Zgodnie z przepisami regulującymi postępowanie cywilne, sąd ustanawia opiekę naprzemienną w formie postanowienia, które wydaje po przeanalizowaniu zgromadzonych w sprawie dowodów. W postanowieniu tym powinny zostać uregulowane wszystkie kwestie istotne z punktu widzenia prawidłowego wykonywania pieczy naprzemiennej. Rozstrzygniecie w przedmiocie opieki naprzemiennej może zostać zawarte także  w wyroku rozwodowym. 

Opieka naprzemienna a miejsce zamieszkania dziecka

Orzekający w sprawie sędzia musi wziąć pod uwagę wiele aspektów niezbędnych do prawidłowego wykonywania opieki naprzemiennej, a miejsce zamieszkania dziecka jest najważniejszym z nich. Jeśli rodzice mieszkają zbyt daleko od siebie albo jedno z nich nie posiada odpowiednich warunków mieszkaniowych, z dużym prawdopodobieństwem piecza naprzemienna nie zostanie orzeczona. Miejsce zamieszkania dziecka przy opiece naprzemiennej ma zatem kluczowe znaczenie, ponieważ determinuje wszystkie dalsze decyzje w sprawie.

Od jakiego wieku dziecka możliwe jest ustanowienie opieki naprzemiennej?

W polskich przepisach nie ma regulacji określającej to, od jakiego wieku opieka naprzemienna jest dopuszczalna. Podobnie jak w przypadku innych kwestii, tutaj także sąd musi się kierować dobrem małoletniego dziecka. Pamiętajmy jednak, że na bardzo wczesnym etapie życia niemowlę może potrzebować stałego kontaktu z matką np. w związku z karmieniem piersią. Powoduje to, że w tym okresie sądy raczej zdecydują się pozostawić dziecko przy matce. O tym, od jakiego wieku stosować opiekę naprzemienną decyduje także rozwój samego dziecka. Im starsze i bardziej świadome swojego położenia dziecko, tym łatwiej można ocenić, jak opieka naprzemienna na nie wpłynie.

Opieka naprzemienna a alimenty i świadczenie rodzinne 500+

Jednym z najczęściej pojawiających się problemów w ramach opisywanego zagadnienia jest opieka naprzemienna a alimenty. Praktyka orzecznicza jest w tym zakresie różna, ale dominuje stanowisko, zgodnie z którym jeśli opieka naprzemienna polega na równomiernym rozłożeniu czasu przebywania z dzieckiem i ponoszenia związanych z tym kosztów, to alimenty nie przysługują żadnemu z rodziców. Jeśli jednak małoletni przebywa więcej u jednego z rodziców lub rodzic ten ponosi większe koszty, teoretycznie może domagać się przy opiece naprzemiennej alimentów od drugiego rodzica. W dalszym ciągu jednak wysokość alimentów na dziecko będzie zależała od potrzeb małoletniego i możliwości zarobkowych rodziców.

Jeśli zaś chodzi o kwestię wpływu opieki naprzemiennej na świadczenie 500+, to zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego. Innymi słowy, świadczenie zostanie rozłożone po połowie dla każdego z rodziców.

Opieka naprzemienna – wady i zalety rozwiązania

Żadna instytucja prawna nie jest idealna, także opieka naprzemienna ma swoje wady i zalety. Do wad opieki naprzemiennej należą:

• konieczność pełnej współpracy i zaangażowania ze strony obojga rodziców;
• koszty związane z przebywaniem dziecka w dwóch miejscach zamieszkania;
• problemy logistyczne związane z dojazdami;
• brak stabilizacji sytuacji życiowej dziecka, zwłaszcza na wczesnych etapach jego rozwoju.

Nie sposób jednak nie dostrzegać zalet takiego rozwiązania. Najważniejszą z nich jest możliwość zrównoważonego rozwoju dziecka i szansa na utrzymywanie jednakowych kontaktów z obojgiem rodziców. Badania naukowe potwierdzają, że silna więź z matką i ojcem jest niezwykle istotna w kontekście rozwoju psychologicznego małoletniego.

Sprawa i wniosek o opiekę naprzemienną – wsparcie prawne

W skład naszego zespołu wchodzą adwokaci od spraw rodzinnych z Wrocławia, którzy posiadają doświadczenie na gruncie opieki naprzemiennej. Oferujemy profesjonalną pomoc w przygotowaniu wniosku o opiekę naprzemienną oraz walce o takie rozstrzygnięcie przed sądem. W swojej pracy kierujemy się empatią niezbędną do prowadzenia spraw tego rodzaju w sposób ograniczający stres zarówno dzieci, jak i walczących o nie rodziców.

Jesteśmy także adwokatami rozwodowymi z Wrocławia i w swojej praktyce zawodowej zajmujemy się składaniem wniosków o opiekę naprzemienną w ramach postępowania o rozwiązanie małżeństwa. Piecza nad dzieckiem to trudny i konfliktogenny problem, którym powinni zajmować się profesjonaliści z prawa rodzinnego. 

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii w zakresie spraw rodzinnych. Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: opieka naprzemienna, opieka naprzemienna a alimenty, opieka naprzemienna od jakiego wieku, opieka naprzemienna wady, opieka naprzemienna a miejsce zamieszkania dziecka, opieka naprzemienna a konflikt rodziców, naprzemienna opieka nad dzieckiem, alimenty przy opiece naprzemiennej, wniosek o opiekę naprzemienną, czy opieka naprzemienna jest dobra dla dziecka, zapraszamy do kontaktu z adwokatem.