Sądowy podział majątku po rozwodzie – czego się spodziewać?

Postępowania dotyczące szeroko rozumianego prawa rodzinnego budzą zazwyczaj ogromne emocje i potrafią trwać latami. Zazwyczaj trudno w nich o ugodę, ponieważ uczestnicy sporów kierują się nie tylko własnym interesem, ale także uczuciami, wzajemnymi pretensjami czy rodzinną historią. Sądowy podział majątku po rozwodzie należy do najtrudniejszych spraw tego typu. Z uwagi na często szeroki przedmiot postępowania, brak chęci polubownego zakończenia sprawy oraz konieczność powoływania biegłych, sprawa o podział majątku po rozwodzie to często wieloletni bój sądowy.

Rozwód a podział majątku

Najpowszechniejszym sposobem zakończenia małżeństwa jest rozwód, a podział majątku stanowi jego naturalną konsekwencję. Z chwilą wzięcia ślubu pomiędzy mężem i żoną powstaje tzw. wspólność majątkowa, czyli de facto wspólny majątek dwóch osób. 

Orzeczenie przez sąd rozwodu oznacza, że stwierdzono zanik wszystkich więzi łączących małżonków, w tym więzi ekonomicznych. Byli małżonkowie stają się wówczas zainteresowani podziałem tego, co wypracowały majątkowo przez czas trwania małżeństwa. Oczywiście życie jest nieprzewidywalne i istnieje wiele różnych powodów rozwodu, a podział majątku czasami nie jest w interesie obu stron. W niniejszym opracowaniu skupimy się jednak na najczęściej występujących przypadkach.

Warto także zaznaczyć, że sprawę o podział majątku po rozwodzie można przeprowadzić polubownie (zawierając stosowną umowę) lub przed sądem.

Najpierw rozwód czy podział majątku?

Decyzja o tym, czy przeprowadzić najpierw rozwód, czy podział majątku, zależy od sytuacji małżonków i obranej taktyki procesowej. Co do zasady podział majątku możliwy jest:

• przed wniesieniem sprawy o rozwód (konieczne jest jednak zniesienie wspólności majątkowej);
• razem z pozwem o rozwód (taki podział można przeprowadzić tylko wtedy, gdy strony zgadzają się co do składu majątku, jego wartości i sposobu podziału);
• po orzeczeniu przez sąd rozwodu.

W przypadku relatywnie dobrych relacji pomiędzy małżonkami warto rozważyć możliwość ugodowego podziału majątku, niezależnie od etapu postępowania rozwodowego. Z uwagi jednak na skład majątku albo jego wartość (np. wynikającą z wahań cen nieruchomości) czy swoją sytuację życiową, jeden z małżonków lub oboje może mieć interes w tym, by uzyskać podział jak najszybciej. Odpowiedź na pytanie, czy przeprowadzić najpierw rozwód, czy podział majątku, zależy zatem od interesów i sytuacji prawnej zainteresowanej strony.

Majątek wspólny – co podlega podziałowi?

W każdej sprawie o podział majątku należy dokonać przynajmniej trzech rzeczy – ustalić, co wchodzi w skład majątku, ile majątek faktycznie jest wart oraz które jego elementy przyznać poszczególnym małżonkom. Pod tym względem sądowym podział majątku nie różni się wiele od podziału ugodowego.

Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku wspólnego podlegającego sądowemu podziałowi majątku po rozwodzie wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej przez jednego lub oboje małżonków. Przepisy podają najbardziej charakterystyczne przykłady takich przedmiotów:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej małżonków;
• dochody z majątku wspólnego i osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;
• przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków.

Przedmiotem sądowego podziału majątku (ani podziału umownego) nie mogą być składniki majątku osobistego małżonków, do których zalicza się między innymi:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności, przez zapis, dziedziczenie lub darowiznę oraz w zamian za składniki majątku osobistego;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej oraz prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia małżonka oraz uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (wyjątek to renta z powodu niezdolności do pracy lub podobne świadczenia);
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego małżonka;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego małżonka (z chwilą wypłaty kwoty te wchodzą do majątku wspólnego);
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.

Jak wygląda sprawa o podział majątku po rozwodzie

Kwestia tego, jak wygląda sprawa o podział majątku po rozwodzie zależy od formy, w jakiej on zostanie przeprowadzony. Rozwód pociąga za sobą automatyczny koniec wspólności majątkowej małżeńskiej, w związku z czym byli już małżonkowie mają wybór, czy chcą podzielić swój majątek w sposób konsensualny, czy sądowy.

Wybierając jedną z dwóch powyższych możliwości, warto zorientować się, w przypadku sądowej sprawy o podział majątku, ile trwa rozpoznanie tego typu sporów przed sądem. Postępowanie wszczynane jest na wniosek jednej ze stron, a w jego trakcie sąd musi ustalić co wchodzi w skład majątku, ile warte są poszczególne jego składniki oraz komu powinny przypaść. Przesłuchania stron, opinie biegłych oraz konieczność wykonywania innych czynności, np. uzyskiwania zaświadczeń z banków, powodują przedłużanie się postępowania, które może trwać wiele lat i jest często bardzo skomplikowane na poziomie prawnym.

Z tego powodu warto zastanowić się, jak wygląda sprawa o podział majątku w drodze porozumienia stron. Wymaga to oczywiście zgody obu zainteresowanych osób, ale jest zdecydowanie szybsze i tańsze niż spór sądowy. Dzięki pomocy doświadczonego adwokata możliwe są skuteczne i szybkie negocjacje zakończone przygotowaniem umowy, która zabezpieczy interesy byłego małżonka. Jest to szczególnie istotne w sprawach dotyczących nieruchomości, które wymagają współpracy z notariuszem.

Co sąd bierze pod uwagę przy podziale majątku?

Przede wszystkim należy podkreślić, że przypadek podziału majątku po rozwodzie z orzeczeniem o winie niczym nie różni się od zgodnego rozwodu małżonków bez winy. Innymi słowy, wina rozkładu pożycia nie ma dla podziału majątku znaczenia.

Żeby jednak w pełni odpowiedzieć na pytanie, jak będzie wyglądać sprawa o podział majątku, należy ustalić, co sąd bierze pod uwagę przy podziale majątku wspólnego.

Ustalając skład majątku wspólnego, sąd będzie brał pod uwagę jego stan na moment ustania wspólności majątkowej. Ustalenie wartości składników majątku wspólnego nastąpi z kolei w odniesieniu do aktualnych cen rynkowych, a nie tych z chwili nabycia poszczególnych rzeczy. Sąd może oprzeć się na oświadczeniach stron w zakresie wartości składników majątkowych, a jeśli strony nie będą w tym zakresie zgodne – przeprowadzi dowód z opinii biegłego.

Jeśli w trakcie postępowania zgłoszony zostanie wniosek o ustalenie przez sąd  nierównych udziałów (tj. sytuacja, w której majątek dzielimy na innych zasadach niż pół na pół), sąd zbada wszystkie okoliczności związane z przyczynieniem się do powstania lub trwonieniem majątku wspólnego. 

Sąd w postępowaniu działowym rozliczy także nakłady poczynione z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty jednego z nich, a w razie złożenia stosownego wniosku przez stronę – rozliczy także nakłady dokonane z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny. 

Sądowy podział majątku często wiąże się z obowiązkiem spłaty jednego małżonka przez drugiego. W takiej sytuacji sąd uwzględni przy terminie i sposobie spłat możliwości majątkowe dłużnika.

Wreszcie wspomnieć należy o tym, co sąd bierze pod uwagę przy podziale majątku zawierającego nieruchomość. Jeśli jest nią dom lub mieszkanie, sąd musi rozważyć wszystkie okoliczności związane z sytuacją bytową małżonków decydując o tym, komu ta nieruchomość przypadnie.

O co pyta sąd przy podziale majątku?

Wiele osób przed wniesieniem sprawy zastanawia się, o co pyta sąd przy podziale majątku. Sąd musi ustalić wszystkie informacje umożliwiające wydanie orzeczenia, dlatego będzie pytał przede wszystkim o podstawy oraz sposób podziału.

Pytania sądu mogą dotyczyć:

• okoliczności związanych z rozwodem lub ustanowieniem rozdzielności majątkowej;
• przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego, ich wartości oraz sposobu korzystania z nich;
• źródeł finansowania poszczególnych składników majątku oraz dokonywanych nakładów;
• okoliczności związanych z ustaleniem nierównych udziałów;
• aktualnej sytuacji majątkowej stron;
• zapatrywań stron co do sposobu podziału.

Warto także pamiętać, że możliwość ugodowego zakończenia sporu to jedna z tych rzeczy, o co pyta sąd przy podziale majątku. Na każdym etapie sprawy można zawrzeć porozumienie kończące spór.

Rozdzielność majątkowa po rozwodzie drogą sądową – formalności

Choć nie dla wszystkich jest to jasne, rozdzielność majątkowa po rozwodzie powstaje automatycznie z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy małżonkowie zawarli intercyzę, przed rozwodem znieśli wspólność majątkową umownie bądź gdy rozdzielność została wprowadzona mocą orzeczenia sądu rejonowego. 

Uzyskanie samej rozdzielności majątkowej po rozwodzie nie wymaga spełnienia żadnych dodatkowych formalności. Nie chodzi zresztą tylko o rozwód – każde zakończenie małżeństwa (unieważnienie związku małżeńskiego, śmierć małżonka) także pociąga za sobą zakończenie wspólności majątkowej.

Kto płaci za sprawę o podział majątku?

Odpowiedź na pytanie kto płaci za sprawę o podział majątku nie jest prosta, ponieważ w różnych konfiguracjach procesowych mogą wystąpić odmienne stanowiska, roszczenia i koszty.

Podział majątku w formie ugody, jeśli nie wymaga udziału notariusza, może odbyć się bezkosztowo. Każda forma porozumienia musi zawierać postanowienia dotyczące ewentualnych kosztów, dlatego to sami zainteresowani decydują, kto płaci za sprawę o podział majątku.

W przypadku postępowania sądowego osoba składająca wniosek powinna go opłacić (1000 zł lub 300 zł, jeśli zaprezentowano zgodny plan podziału), a następnie zgodnie z art. 520 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Tylko jeśli interesy stron są sprzeczne albo strony w różnym stopniu zainteresowane są wynikiem sprawy, sąd może inaczej rozłożyć obowiązek ponoszenia kosztów i np. zasądzić na rzecz wnioskodawcy zwrot opłaty od wniosku albo uiszczonych zaliczek na biegłego.

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii w zakresie spraw rozwodowych.

Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: rozwód adwokat Wrocław, sądowy podział majątku, rozwód a podział majątku, o co pyta sąd przy podziale majątku, co sąd bierze pod uwagę przy podziale majątku, kto płaci za sprawę o podział majątku, rozdzielność majątkowa po rozwodzie, sprawa o podział majątku po rozwodzie, najpierw rozwód czy podział majątku, jak wygląda sprawa o podział majątku, sądowy podział majątku po rozwodzie, zapraszamy do kontaktu z adwokatem.