Co grozi nieletniemu za posiadanie narkotyków?

Przestępstwa narkotykowe należą do najczęściej popełnianych czynów zabronionych. Niektóre z nich budzą duże kontrowersje, zwłaszcza w kontekście depenalizacji lub dekryminalizacji posiadania marihuany, których dokonano w niektórych państwach świata. Wątpliwości dotyczące stosowania represji karnej za czyny związane z posiadaniem środków odurzających wynikają także z przepisów, które nakładają kary lub środki na osoby bardzo młode.

W tym artykule przedstawimy, jak wygląda kwestia odpowiedzialności prawnej za posiadanie narkotyków przez nieletniego oraz co grozi nieletniemu za posiadanie narkotyków, w tym, jakie kary dla nieletnich za posiadanie narkotyków przewiduje wprowadzona niedawno ustawa o wsparciu i resocjalizacji nieletnich.

Czy posiadanie narkotyków przez nieletniego zawsze jest przestępstwem?

Analizując kwestię posiadania narkotyków przez nieletniego lub innych przestępstw narkotykowych, przede wszystkim należy zacząć od wskazania, że w myśl art. 1 KK (dalej: Kodeks karny) odpowiedzialności karnej podlega ten, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Innymi słowy, by dane zachowanie można było uznać za przestępstwo, muszą spełnić się wszystkie warunki przewidziane przez ustawę karną. Do takich warunków należą np.:

• poczytalność sprawcy,
• posiadanie zamiaru popełnienia przestępstwa
• brak okoliczności wyłączających bezprawność czynu.

Dziś skupimy się wyłącznie na wieku sprawcy. W myśl art. 10 § 1 KK za przestępstwo może odpowiadać tylko osoba, która w chwili czynu ukończyła 17 lat. Od tej zasady przewidziano wyjątki, ale nie mają one zastosowania do interesującego nas w tym artykule posiadania środków odurzających przez nieletniego. Warto zaznaczyć, że to ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii penalizuje posiadanie narkotyków, KK w tym zakresie opisuje jedynie ogólne podstawy odpowiedzialności. 

Z powyższego wynika, że posiadanie narkotyków w sensie procesowym nie zawsze będzie traktowane jako przestępstwo. Nieletni, którzy nie ukończyli 17 lat, będą bowiem odpowiadać na gruncie ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, a nie Kodeksu postępowania karnego (dalej: KPK).

Podstawa prawna – posiadanie narkotyków przez nieletniego a zatrzymanie przez policję

Każdy stosowany przez państwo środek przymusu, w tym także zatrzymanie nieletniego przez policję, musi posiadać swoją podstawę prawną. Do niedawna podstawą zatrzymania były zapisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, ale od 1 września 2022 r. zastąpiła je wspomniana ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich.

Zgodnie z jej zapisami, zatrzymanie nieletniego przez policję może mieć miejsce, gdy:

• istnieje uzasadnione podejrzenie, że nieletni popełnił przestępstwo i zachodzi obawa jego ucieczki, ukrycia lub zacierania śladów, albo nie można ustalić tożsamości nieletniego (art. 48 ust. 1 ustawy);
• nieletni samowolnie opuścił młodzieżowy ośrodek wychowawczy, okręgowy ośrodek wychowawczy, zakład poprawczy albo schronisko dla nieletnich (art. 49 ust. 1 pkt 2 ustawy);
• sąd rodzinny polecił zatrzymanie nieletniego, bo jest to niezbędne do wykonania czynności procesowej (art. 50 ustawy);
• zachodzi przypadek niecierpiący zwłoki, a jest podejrzenie, że nieletni przejawia demoralizację lub dopuścił się czynu karalnego (art. 59 ust. 1 ustawy).

Czy policja może zatrzymać nieletniego bez zgody jego rodziców?

Zatrzymanie nieletniego jest wynikiem spełnienia się jednej z opisanych wyżej przesłanek. Jak łatwo zauważyć, podstawy te dotyczą konieczności zapewnienia prawidłowego toku postępowania lub przymusowej opieki nad nieletnim.

Z tego powodu przepisy nie przewidują konieczności wyrażania przez rodziców zgody na zatrzymanie ich dziecka. Ustawodawca uznał bowiem, że rodzice, nawet kierując się dobrem własnego dziecka, nie mogą destabilizować wymiaru sprawiedliwości.

Co grozi nieletniemu za posiadanie lub bycie pod wpływem narkotyków (marihuany)?

Wiek nieletniego zatrzymanego z narkotykami ma znaczenie dla odpowiedzialności karnej, trybu postępowania, grożących sprawcy konsekwencji oraz środków, jakie można wobec niego zastosować. Postępowanie w sprawach nieletnich prowadzone jest tylko co do osób, które nie ukończyły jeszcze 17 lat.

Zatrzymany powyżej 17 roku życia

Osoba zatrzymana z narkotykami powyżej 17 roku życia nie jest uznawana za nieletniego, a zatem odpowiada w pełnym wymiarze za popełnione przez siebie przestępstwa. Można ją zatrzymać na zasadach przewidzianych w KPK oraz stosować wobec niej środki zapobiegawcze, w tym areszt. Art. 10 § 4 KK wskazuje, że jeśli sprawca popełnił przestępstwo mając 17 lat, ale przed ukończeniem 18, sąd zamiast kary może zastosować wobec niego środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze.

Zatrzymany w wieku 13-17 lat

Obowiązujące do września 2022 r. zapisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich definiowały nieletniego w kontekście czynów karalnych jako osobę, która dopuściła się czynu zabronionego po ukończeniu 13 lat, a przed ukończeniem lat 17. Nowa ustawa powiela tę regulację. Tym samym nieletni zatrzymany z narkotykami odpowiada za popełnienie czynu karalnego na zasadach przewidzianych przez ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Nie można wobec niego stosować środków przewidzianych przez procedurę karną, a zamiast kary grożą mu środki lecznicze, wychowawcze i poprawcze.

Zatrzymany w wieku poniżej 13 lat

Nowością na gruncie nowych przepisów jest wprowadzenie minimalnego wieku nieletniego w sprawach o demoralizację. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy w tego typu postępowaniach minimalny wiek zatrzymanego nieletniego wynosi 10 lat. Poniżej tej granicy przepisy nie przewidują odpowiedzialności za posiadanie narkotyków.

Kary dla nieletnich poniżej 17 lat za posiadanie środków odurzających – formy środków wychowawczych

Jak już wspomniano, przepisy nie przewidują kar dla nieletnich za posiadanie narkotyków w sensie odpowiedzialności karnej, ponieważ do osób poniżej 17 roku życia nie stosuje się zasad przewidzianych przez Kodeks karny. O tym, co grozi nieletniemu za posiadanie narkotyków, decydują zapisy ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, które przewidują trzy kategorie sankcji – środki wychowawcze, lecznicze i poprawcze.

Do środków wychowawczych zalicza się:

• upomnienie;
• zobowiązanie do określonego postępowania;
• nadzór odpowiedzialny rodziców, opiekuna nieletniego, organizacji społecznej lub kuratora sądowego;
• skierowanie do ośrodka kuratorskiego lub organizacji społecznej;
• zakaz prowadzenia pojazdów;
• przepadek;
• umieszczenie w rodzinie zastępczej;
• umieszczenie w młodzieżowym lub okręgowym ośrodku wychowawczym.

Zastosowanie środka leczniczego polega na umieszczeniu w odpowiednim zakładzie leczniczym, a środka poprawczego – na umieszczeniu w zakładzie poprawczym, potocznie nazywanym poprawczakiem.

Posiadanie narkotyków przez nieletniego a wysłanie do poprawczaka — od ilu lat?

Odpowiadając na pytanie, od ilu lat można iść do poprawczaka, należy w pierwszej kolejności spojrzeć na art. 15 omawianej ustawy. Przedstawiono w nim warunki umieszczenia w poprawczaku – od ilu lat można umieścić tam nieletniego oraz na jaki okres. Przepisy przewidują dwa tryby orzekania:

• fakultatywne umieszczenie w zakładzie poprawczym ma miejsce w przypadku popełnienia dowolnego czynu karalnego;
• obligatoryjne umieszczenie w poprawczaku dotyczy konkretnych przestępstw wymienionych w art. 15 ust. 2 ustawy – nie ma wśród nich przestępstw narkotykowych.

Kwestia tego, od ilu lat można iść do poprawczaka jest zatem jasna – umieszczony w takim zakładzie może zostać nieletni z przedziału wiekowego 13-17 lat. Warto zaznaczyć, że przepisy przewidują instytucję warunkowego umieszczenia w zakładzie poprawczym. Decydując się na zastosowanie środków przewidzianych w ustawie sąd musi wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności dotyczące sytuacji nieletniego – w tym, zwłaszcza przy orzekaniu poprawczaka, od ilu lat nieletni wykazuje oznaki demoralizacji.

Odpowiedzialność rodziców – co grozi rodzicom zatrzymanego nieletniego z narkotykami?

Choć osobie nieletniej nie grozi postępowanie karne, wciąż popełnia ona czyn zabroniony, a zatem łamie prawo. Do czasu osiągnięcia przez sprawcę pełnoletności pieczę nad nim sprawują rodzice lub inni opiekunowie prawni. Jeśli rodzice nie będą sobie radzić z wychowaniem dziecka, ich władza rodzicielska może zostać ograniczona, mogą być nawet tej władzy pozbawieni.

Co więcej, na rodziców w ramach postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny może nałożyć szereg obowiązków, w tym dotyczących np. poprawy warunków bytowych dziecka, lepszego wychowania podopiecznego czy współpracy z młodzieżowym ośrodkiem socjoterapii. Niewykonanie tych obowiązków grozi nałożeniem na rodziców kary do 3 000 zł.

Wsparcie adwokata w postępowaniu o posiadanie narkotyków przez nieletniego – kiedy warto z niego skorzystać?

Sprawy o posiadanie narkotyków przez nieletniego nie należą do prostych, a ich konsekwencje mogą być bardzo poważne. Dlatego warto zadbać już na wczesnym etapie o pomoc doświadczonego adwokata. Sprawy karne Wrocławia i okolic są głównym przedmiotem działalności naszej kancelarii, dlatego zapraszamy do kontaktu zwłaszcza osoby z tej części Polski.

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii oraz wiedzą i doświadczeniem adwokatów w sprawach o narkotyki.

Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: co grozi nieletniemu za posiadanie narkotyków, zatrzymanie nieletniego, zatrzymani z narkotykami, zatrzymanie nieletniego przez policję, poprawczak od ilu lat, od ilu lat można iść do poprawczaka, posiadanie środków odurzających, kary dla nieletnich za posiadanie narkotyków, posiadanie narkotyków przez nieletniego,  zachęcamy do kontaktu z adwokatem.