Intercyza – na czym polega, jej rodzaje i kiedy można ją zawrzeć?

Intercyza to rodzaj umowy, którą zawierają małżonkowie lub osoby planujące wstąpić w związek małżeński. Wbrew powszechnym, mylnym poglądom, intercyza nie polega wyłącznie na stwierdzeniu, że w przypadku rozwodu małżonkowie nie dzielą się majątkiem. Dzięki intercyzie można w bardzo elastycznym sposób modelować stosunki majątkowe łączące męża i żonę, dostosowując je do życiowych i gospodarczych potrzeb. W niniejszym artykule przedstawimy, jak wygląda kwestia zawierania małżeńskich umów majątkowych oraz jakie wywołują one skutki.

Co to jest intercyza i na czym polega?

Odpowiedź na pytanie co to jest intercyza wydaje się prosta. To rodzaj umowy zawieranej przez małżonków pomiędzy sobą, która ma zmodyfikować ogólne zasady rządzące ich majątkiem wspólnym. W myśl art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy mężem i żoną powstaje z mocy ustawy wspólność ustawowa małżeńska. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w trakcie jej trwania przez każdego z małżonków.

O ile jednak sama definicja umowy małżeńskiej jest prosta, jej różnorodność i praktyczne zastosowania sprawiły, że do dziś wiele osób nie wie, co to jest intercyza oraz jakie korzyści wiążą się z jej zawarciem.

Ustawowa wspólność małżeńska a ustanowienie rozdzielności majątkowej

Analizując, czym jest intercyza, nie sposób pominąć kluczowego jej elementu, czyli ustanowienia rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkowa to sytuacja, w której majątki małżonków są od siebie odseparowane. Rozdzielność może być całkowita lub częściowa oraz zawierać inne uregulowania dotyczące majątku małżeńskiego. Odpowiedź na pytanie czym jest intercyza można zatem sprowadzić do stwierdzenia, że to umowa modyfikująca ustawowy ustrój majątkowy małżeński.

Rodzaje intercyzy – jakie może przyjąć formy?

Konkretne rodzaje intercyzy zostały w sposób wyczerpujący wyliczone w art. 47 § 1 k.r.o. Umowy majątkowe małżeńskie mogą rozszerzać lub ograniczać wspólność ustawową oraz ustanawiać rozdzielność majątkową lub rozdzielność z wyrównaniem dorobków. Są to jedyne rodzaje intercyzy, jakie przewiduje polskie ustawodawstwo.

Rozszerzenie wspólności majątkowej

Z rozszerzeniem wspólności majątkowej mamy do czynienia wtedy, gdy małżonkowie postanawiają jakieś składniki majątku prywatnego włączyć do majątku

wspólnego. Rozszerzenia nie można jednak dokonać wobec wszystkich rodzajów dóbr majątkowych. W myśl art. 49 k.r.o. do majątku wspólnego nie mogą wejść:

1. przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny;

2. prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (np. prawa ze spółki cywilnej);

3. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (alimenty, służebności osobiste);

4. wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, oraz wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;

5. niewymagalne wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

Ograniczenie wspólności majątkowej

Analogicznie jak w przypadku rozszerzenia wspólności majątkowej, jej ograniczenie polega na wyłączeniu pewnego określonego rodzajowo majątku ze wspólności. Małżonkowie mogą zatem postanowić w intercyzie, że do majątku wspólnego nie będą wchodziły np. ich wynagrodzenia za pracę albo dochody z majątków osobistych.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków

W praktyce najwięcej problemów rodzi rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Zawarcie intercyzy tego rodzaju sprawia, że majątek małżonków co do zasady jest odrębny. Dopiero po zakończeniu małżeństwa ustalany jest wzrost wartości majątków prywatnych małżonków. Ten z nich, którego majątek wzrósł bardziej w okresie rozdzielności majątkowej, zobowiązany jest wyrównać dorobek drugiego małżonka poprzez przekazanie określonej kwoty pieniędzy lub prawa majątkowego.

Intercyza wprowadzająca pełną rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami

Prawdopodobnie najbardziej popularna jest intercyza w trakcie małżeństwa, która wprowadza całkowitą rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami. Ustanawia ona odrębne majątki prywatne bez obowiązku spłaty drugiego małżonka z tytułu wyrównania dorobków. Rozdzielność może być pożądanym rozwiązaniem, gdy jeden z małżonków ponosi duże ryzyko prywatnym majątkiem np. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zawarcie intercyzy w trakcie małżeństwa wprowadzającej całkowitą rozdzielność sprawia, że ewentualny sądowy podział majątku dotyczy tylko tego mienia, które małżonkowie nabyli w trakcie istnienia wspólności majątkowej.

Regulacje prawne – kiedy i jak sporządzić umowę intercyzy?

Z art. 47 § 1 k.r.o. jednoznacznie wynika, że intercyza będzie skuteczna tylko wtedy, gdy zostanie zawarta w formie aktu notarialnego. Wszelkie inne formy (pisemna, mailowa, z podpisem notarialnie poświadczonym) nie wywoła skutków prawnych. Nieco bardziej liberalnie ustawodawca podszedł natomiast do czasu zawarcia takiej umowy. W myśl wspomnianego przepisu intercyzę mogą zawrzeć małżonkowie lub osoby, które dopiero zamierzają wziąć ślub.

Intercyza przedmałżeńska – rozdzielność majątkowa przed ślubem

Choć wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy, możliwe jest ustanowienie rozdzielności majątkowej przed ślubem w formie tzw. intercyzy przedmałżeńskiej. Formalnie strony takiej umowy nie są jeszcze małżeństwem, niemniej jednak uprawnienie to wynika wprost z art. 47 § 1 k.r.o. Zamiarem ustawodawcy było umożliwienie przyszłym małżonkom uregulowania wzajemnych kwestii majątkowych jeszcze zanim pojawi się między nimi ustawowy ustrój majątkowy.

Należy jednak pamiętać, że intercyza przedmałżeńska nie wywołuje skutków prawnych z chwilą jej zawarcia. Nie można skutecznie ustanowić rozdzielności majątkowej przed ślubem, ponieważ nie ma jeszcze wspólności majątkowej. Z tych powodów podpisana wcześniej intercyza nabiera mocy dopiero z chwilą zawarcia małżeństwa.

Intercyza po ślubie (małżeńska)

Intercyza małżeńska to zwyczajowa nazwa umowy zawieranej w trakcie istnienia małżeństwa. Może przybrać każdą z czterech omówionych wyżej postaci. Intercyzę małżeńską podpisuje się najczęściej wtedy, gdy pomiędzy małżonkami dochodzi do poważnych różnic w zakresie tego, jak gospodarować swoim majątkiem albo jeden z małżonków planuje ryzykowne przedsięwzięcia gospodarcze.

Intercyza w trakcie rozwodu

Warto także zastanowić się, co daje intercyza w razie rozwodu. Jeśli małżonkowie mieli wspólny majątek, którego nie podzielili, co do zasady będą musieli podzielić ten majątek po rozwodzie. Intercyza natomiast umożliwia wprowadzenie rozdzielności majątkowej jeszcze przed zakończeniem małżeństwa. W tej sytuacji możliwe jest podzielenie majątku jeszcze przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd rozwodowy.

Ustalenie składu majątku – jakie dokumenty przygotować w celu ustalenia rozdzielności majątkowej?

Wiedząc na czym polega intercyza, w dalszej kolejności należy zweryfikować, jakie dokumenty potrzebne są do jej sporządzenia. Każdy notariusz podchodzi do tej kwestii indywidualnie, niemniej jednak standardem w tego typu sytuacjach jest konieczność przedstawienia notariuszowi dowodów tożsamości oraz skróconego odpisu aktu małżeństwa, jeśli intercyzę zawierają małżonkowie.

Jeśli w sprawie zachodzi konieczność ustalenia składu majątku, notariusz może wymagać dokumentów potwierdzających własność jego elementów – dowodów rejestracyjnych pojazdów, odpisów z ksiąg wieczystych lub umów sprzedaży.

Konieczne opłaty – ile kosztuje intercyza?

O tym, ile kosztuje intercyza, decyduje notariusz w oparciu o maksymalną taksę notarialną. W przypadku samej umowy koszty intercyzy nie powinny przekroczyć 600 zł. Na tę kwotę składa się wynagrodzenie notariusza, podatki i opłata za odpisy. Wysokość taksy notarialnej wynika z § 8 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej

W przestrzeni publicznej pojawia się często stwierdzenie, że w przypadku intercyzy zawieranej w trakcie małżeństwa koszty intercyzy zależą od wartości majątku. Nie jest to prawda, a wspomniany § 8 pkt 2 rozporządzenia jednoznacznie odnosi się do wszystkich umów majątkowych małżeńskich niezależnie od czasu ich zawarcia. Jeśli jednak razem z intercyzą dochodzi do podziału majątku wspólnego, wtedy o tym, ile kosztuje intercyza, faktycznie decyduje wartość majątku zgodnie z § 2 ust. 3 pkt 2 w zw. z § 3 rozporządzenia.

Przed czym chroni intercyza i kiedy warto ją podpisać?

Osoby zainteresowane umową majątkową małżeńską często zastanawiają się, przed czym chroni intercyza. W największym skrócie można stwierdzić, że intercyza chroni przed egzekucją długów małżonka z majątku drugiego małżonka. Umowa małżeńska może także chronić męża lub żonę przed pogorszeniem się ich standardu życia, czemu ma zapobiegać rozszerzenie wspólności majątkowej lub wyrównanie dorobków.

Intercyza w kontekście długów małżonka

Intercyza po ślubie ma szczególne znaczenie w kontekście długów małżonka. Co do zasady nie jest bowiem możliwe egzekwowanie długu jednego małżonka z odrębnego majątku drugiego. Zasad ta dotyczy nie tylko długów „prywatnych”, ale także należności podatkowych.

Przepisy w tym zakresie wprowadzają jednakże dwie regulacje na korzyść wierzycieli. Po pierwsze, małżonek może powoływać się względem innych osób na zawartą przez siebie intercyzę tylko wtedy, gdy te osoby wiedziały o niej. Po drugie natomiast, zgodnie z art. 50 k.r.o. jeżeli wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności intercyzą po ślubie, wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, może żądać zaspokojenia także z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona.

Intercyza a dziedziczenie ustawowe

Jak już wspomniano, intercyza modyfikuje ogólną zasadę istnienia wspólności ustawowej małżeńskiej. Zawarcie takiej umowy nie wpływa natomiast na zasady ustawowego dziedziczenia opisane w Kodeksie cywilnym. Mimo zawarcia intercyzy, mąż i żona wciąż pozostają w związku małżeńskim i dziedziczą po sobie na zasadach ogólnych. Zastosowanie znajdują do nich wszystkie regulacje spadkowe, takie jak kwestia zachowku, niegodności dziedziczenia czy testamentów.

Wprowadzenie rozdzielności majątkowej ma natomiast znaczenie dla składu masy spadkowej. Należy pamiętać bowiem, że dziedziczony jest jedynie majątkowej osobisty spadkodawcy lub jego udział w majątku wspólnym.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej a pomoc adwokata w sprawie

Rozdzielność majątkową można ustanowić w drodze intercyzy lub postępowania sądowego. Pierwszy z tych sposobów jest prostszy i generuje mniejsze koszty, ale warunkiem zawarcia umowy jest zgodna wola stron. Jeśli małżonkowie nie są w tym zakresie zgodni, konieczne jest wystąpienie do sądu z wnioskiem o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Ważną rolę w tego typu sprawach pełnią adwokaci od spraw rodzinnych. We Wrocławiu nasza kancelaria zajmuje się właśnie tego typu postępowaniami. Zdobyte doświadczenie w negocjowaniu intercyz oraz prowadzeniu spraw o rozdzielność majątkową przed sądem pozwalają nam świadczyć kompleksowe usługi w tym zakresie.

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii w zakresie spraw rodzinnych.

Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: co to jest intercyza, intercyza po ślubie, intercyza małżeńska, intercyza przedmałżeńska, intercyza w trakcie małżeństwa, ile kosztuje intercyza, co daje intercyza w razie rozwodu, rozdzielność majątkowa przed ślubem, na czym polega intercyza, rodzaje intercyzy, przed czym chroni intercyza, czym jest intercyza, zapraszamy do kontaktu z adwokatem.