Przywłaszczenie pieniędzy – jak je udowodnić i gdzie zgłosić?

Niektóre z przestępstw przeciwko mieniu, takie jak kradzież czy zniszczenie rzeczy, nie budzą wielkich wątpliwości. Nawet osoby bez prawniczego doświadczenia są w stanie powiedzieć, czym charakteryzują się te czyny zabronione. Inaczej rzecz wygląda z przywłaszczeniem pieniędzy. W powszechnej świadomości funkcjonuje wiele mitów dotyczących tego, jakie zachowania można uznać za przestępstwo przywłaszczenia pieniędzy stypizowane w art. 284 Kodeksu karnego (dalej: k.k.). W niniejszym artykule odpowiemy na szereg tego typu wątpliwości.

Na czym polega i kiedy dochodzi do przywłaszczenia pieniędzy?

Przywłaszczenie pieniędzy (a także innej rzeczy ruchomej lub dobra majątkowego) polega na rozporządzeniu bez zgody właściciela cudzymi pieniędzmi znajdującymi się w posiadaniu sprawcy. Innymi słowy do przestępstwa przywłaszczenia dochodzi wtedy, gdy osoba nieuprawniona traktuje cudze środki pieniężne jak własne, choć nie ma ku temu żadnej podstawy faktycznej albo prawnej. Ważne jest to, by pieniądze te zostały wcześniej uzyskane od właściciela. Do przywłaszczenia pieniędzy dochodzi zatem wtedy, gdy sprawca uzewnętrznia zamiar przywłaszczenia cudzych pieniędzy, np. poprzez wydanie ich albo wypłacenie z rachunku bankowego.

Przywłaszczenie pieniędzy do kwoty 800 zł jest wykroczeniem stypizowanym w art. 119 Kodeksu wykroczeń.

Jaka jest różnica między przywłaszczeniem pieniędzy a kradzieżą?

Z praktycznego punktu widzenia niezmiernie ważne jest właściwe rozgraniczenie przestępstwa kradzieży i przywłaszczenia. Oba mogą dotyczyć pieniędzy i rzeczy ruchomych, w obu dochodzi także do potraktowania cudzego mienia jako własnego wbrew woli właściciela.

Różnica między tymi czynami sprowadza się do stwierdzenia, że w przypadku przywłaszczenia nie dochodzi do zaboru mienia. Sprawca czynu z art. 284 k.k. nie pozbawia zatem władztwa osoby uprawnionej do posiadania pieniędzy lub rzeczy wbrew jej woli. Posiadanie, w które wszedł w sposób zgodny z prawem, zamienia następnie w przywłaszczenie poprzez wyrażenie subiektywnego stosunku do konkretnego mienia. W przypadku kradzieży natomiast złodziej uzyskuje już samo posiadanie w sposób nielegalny.

O tym, co grozi za przywłaszczenie mienia, decyduje dyspozycja części szczególnej Kodeksu karnego. W tym kontekście rozróżnienie pomiędzy przywłaszczeniem a kradzieżą ma istotne znaczenie, gdyż prawo przewiduje za te czyny różne kary.

Przykłady przestępstwa przywłaszczenia pieniędzy – czym się charakteryzują?

Przywłaszczenie może przybierać różną postać. Sam art. 284 k.k. wprowadza jeden typ kwalifikowany (przywłaszczenie powierzonego mienia, czyli tzw. sprzeniewierzenie) oraz dwa typy uprzywilejowane – wypadek mniejszej wagi i przywłaszczenie rzeczy znalezionej. Warto zatem bliżej przyjrzeć się formom przestępstwa przywłaszczenia.

Przywłaszczenie powierzonych pieniędzy

Przywłaszczenie powierzonych pieniędzy jest typem kwalifikowanym przestępstwa przywłaszczenia opisanym w art. 284 § k.k. Dochodzi do niego wtedy, gdy sprawca powierzone mu środki finansowe postanawia potraktować jako własne. Przykładami takiego zachowania są:

• odebranie zapłaty w imieniu pokrzywdzonego od osoby trzeciej i następnie odmowa ich wydania pokrzywdzonemu;
• przyjęcie pieniędzy na przechowanie przez określony czas i odmowa ich oddania;
• przyjęcie pieniędzy od pokrzywdzonego w celu opłacenia rachunku, a następnie włączenie ich w skład własnego majątku.

Odmowa zwrotu uzyskanej pożyczki nie jest natomiast przywłaszczeniem powierzonych pieniędzy, ponieważ z chwilą zawarcia umowy pożyczkobiorca staje się właścicielem środków finansowych.

Przywłaszczenie pieniędzy z konta bankowego

Przywłaszczenie pieniędzy z konta to przestępstwo dość specyficzne, ponieważ zasady działania rachunku bankowego sprzeczne są z powszechną wiedzą na ten temat. Co do zasady właścicielem pieniędzy zgromadzonych na rachunku bankowym jest bank, a posiadaczowi rachunku przysługuje jedynie roszczenie o ich wypłatę.

Dwie najczęściej występujące sytuacje przywłaszczenia pieniędzy z konta to:

• odmowa zwrotu środków, które przypadkowo otrzymano na konto;
• przekroczenie zakresu pełnomocnictwa udzielonego w ramach korzystania z cudzego rachunku bankowego.

Przywłaszczenie znalezionych pieniędzy

Przywłaszczenie znalezionych pieniędzy to jedna z popularniejszych form przywłaszczenia. Dotyczy sytuacji, w której sprawca wchodzi w posiadanie środków finansowych zagubionych i postanawia zatrzymać je dla siebie. Czyn taki, wbrew popularnym publicznym przekonaniom, jest czynem zabroniony. Do przywłaszczenia znalezionych pieniędzy jednak nie dochodzi, gdy sprawca zna ich właściciela.

Sprzeniewierzenie pieniędzy przez pracownika lub księgowego

Do sprzeniewierzenia pieniędzy stosunkowo łatwo może dojść w sytuacji, gdy w imieniu pracodawcy dysponuje nimi pracownik lub księgowy. Jeśli jedna z tych osób postąpi wbrew zakresowi swoich obowiązków (nawet gdy nie przejmuje środków dla siebie) i rozdysponuje pieniędzmi wbrew woli ich właściciela, popełnione zostanie przestępstwo z art. 284 k.k.

Skutki prawne, czyli kara za przywłaszczenie pieniędzy

Kara za przywłaszczenie pieniędzy zależy od formy przywłaszczenia oraz okoliczności jego popełnienia. Czyn w typie podstawowym zagrożony jest obecnie karą do 3 lat więzienia. Za sprzeniewierzenie natomiast grozi kara od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. W przypadku mniejszej wagi lub w razie przywłaszczenia pieniędzy znalezionych, ustawodawca przewidział karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.

Rodzaj oraz wysokość kary za przywłaszczenie pieniędzy zależy także od okoliczności dotyczących sprawcy (jego motywacji, wcześniejszej karalności) oraz cech samego czynu, takich jak rozmiar dokonanej szkody czy współdziałanie z małoletnim.

Czy przywłaszczenie majątkowe podlega karze pozbawienia wolności?

O tym, co grozi za przywłaszczenie pieniędzy decyduje właściwy przepis umieszczony w art. 284 k.k. Zarówno w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym, przywłaszczenie zagrożone jest karą pozbawienia wolności. Sądy w tego typu sprawach stosują jednak często art. 37a k.k., który umożliwia w miejsce kary więzienia orzekanie grzywny oraz kary ograniczenia wolności. Będzie to miało miejsce zwłaszcza wtedy, gdy sprawca przywłaszczenia nie był wcześniej karany oraz gdy pojednał się ze sprawcą i naprawił szkodę.

W wyjątkowych przypadkach na to, co grozi za przywłaszczenie pieniędzy, wpływ będą także miały cechy samego sprawcy i sposób jego dotychczasowego życia. Często przed więzieniem sprawcę przywłaszczenia jest w stanie uratować zespół odpowiednio zaprezentowanych w procesie okoliczności łagodzących.

Organy odpowiedzialne i tryb ścigania – gdzie zgłosić sprawę o przywłaszczenie pieniędzy?

Mimo wielu akcji społecznych, wiele osób pokrzywdzonych wciąż zastanawia się, gdzie zgłosić przywłaszczenie pieniędzy. Adresatem takiego zgłoszenia powinna być przede wszystkim jednostka Policji właściwa ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa. Sprawę można także zgłosić właściwej miejscowo prokuraturze, choć ta w większości przypadków i tak zleci czynności policjantom.

Oprócz kwestii tego, gdzie zgłosić przywłaszczenie pieniędzy, warto także zwrócić uwagę na tryb ścigania. W przypadku przywłaszczenia popełnionego na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że bez wniosku osoby pokrzywdzonej nie jest możliwe ściganie sprawcy czynu z art. 284 k.k. W pozostałych przypadkach natomiast do wszczęcia postępowania wystarczy złożenie zawiadomienia przez dowolną osobę, która posiada wiedzę o popełnieniu przestępstwa.

Po jakim czasie można zgłosić przywłaszczenie?

Prawo nie przewiduje konkretnego terminu, w którym należy zgłosić przywłaszczenie. Za maksymalną granicę można jednak uznać termin przedawnienia przestępstwa przewidziany przez art. 101 k.k. Z tej perspektywy sprzeniewierzenie przedawni się z upływem 10 lat od popełnienia przestępstwa, a pozostałe formy przywłaszczenia – z upływem 5 lat.

Warto jednak pamiętać, że szybsze zgłoszenie przywłaszczenia zwiększa szanse na wykrycie sprawcy i pociągnięcie go do odpowiedzialności. Wraz z upływem czasu dowody ulegają zniszczeniu lub ich moc słabnie, co znacznie utrudnia skuteczne prowadzenie postępowania.

Niezbędne materiały dowodowe – jak udowodnić przywłaszczenie pieniędzy?

Odpowiadając na pytanie, jak udowodnić przywłaszczenie pieniędzy, należy skupić się na ustawowych znamionach tego przestępstwa. W tym kontekście w sprawie o przywłaszczenie należy przede wszystkim udowodnić czynność sprawczą polegającą na przywłaszczeniu pieniędzy, sprawstwo konkretnej osoby oraz jej winę. Przydatne do tego środki dowodowe to na przykład:

• wyjaśnienia samego sprawcy oraz zeznania świadków;
• przelewy bankowe;
• korespondencja papierowa, mailowa lub za pomocą SMS-ów;
• zawarte umowy lub inne papierowe dokumenty;
• nagrania audio lub wideo;
• zapisy informatyczne znajdujące się na nośnikach danych.

Należy pamiętać, że o tym, jak udowodnić przywłaszczenie pieniędzy, decydują ostatecznie organy ścigania. W zależności od tego, czy postępowanie będzie prowadzone w formie śledztwa, czy dochodzenia, oskarżyciel publiczny będzie w inny sposób prowadził czynności procesowe. W interesie pokrzywdzonego jest to, by mu to postępowanie maksymalnie ułatwić.

Zwrot przywłaszczonych pieniędzy i majątku – czy jest możliwy i jak wygląda wsparcie adwokata w sprawie?

Od wielu lat kwestia naprawienia szkody w postępowaniu karnym stanowi istotny element spraw o przestępstwa i wykroczenia. Na podstawie obowiązujących regulacji możliwe jest załatwienie kwestii odszkodowania jeszcze na etapie procesu karnego. Podmiot pokrzywdzony przestępstwem może jednak nie tylko domagać się zasądzenia odpowiedniej kwoty w wyroku, ale także aktywnie działać od początku postępowania w celu zabezpieczenia swoich roszczeń.

Skuteczna walka o zabezpieczenie zwrotu przywłaszczonych pieniędzy i majątku to jedno z podstawowych zadań adwokata w tego typu sprawach. Doświadczony prawnik jest w stanie skutecznie chronić interesy swojego mocodawcy i pilnować, by jego prawa nie były w żaden sposób naruszane. Jako adwokaci w sprawach karnych we Wrocławiu od wielu lat z powodzeniem prowadzimy sprawy o przywłaszczenie zarówno po stronie pokrzywdzonych, jak i osób oskarżonych o tego typu przestępstwa.

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii w zakresie spraw karnych.

Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: przywłaszczenie pieniędzy, jak udowodnić przywłaszczenie pieniędzy, przywłaszczenie powierzonych pieniędzy, kara za przywłaszczenie pieniędzy, przywłaszczenie pieniędzy z konta, przywłaszczenie znalezionych pieniędzy, gdzie zgłosić przywłaszczenie pieniędzy, przywłaszczenie pieniędzy kara, co grozi za przywłaszczenie pieniędzy, zapraszamy do kontaktu z adwokatem.