Sprawa karna o znęcanie psychiczne – jak wygląda i jak długo trwa?

Znęcanie, czyli przestępstwo stypizowane w art. 207 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) to stosunkowo popularny czyn zabroniony, którego dopuszczają się względem siebie osoby najbliższe. Najczęściej dochodzi do znęcania pomiędzy małżonkami lub znęcania rodzica nad dzieckiem, ale w praktyce pojawiają się także inne przypadki, np. znęcania wnuka nad babcią albo ojczyma nad dzieckiem swojej partnerki. W niniejszym opracowaniu przedstawimy ile trwa sprawa karna o znęcanie oraz jaka jest jej specyfika.  

Czym jest przemoc psychiczna – charakterystyka i jak ją rozpoznać?

Zgodnie z art. 207 § 1 k.k. zabronione jest fizyczne lub psychiczne znęcanie się nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności. Wielki słownik języka polskiego znęcanie się definiuje jako celowe sprawianie bólu. W kontekście przemocy psychicznej za znęcanie się uznano zadawanie poważnych cierpień psychicznych, które oddziałują w negatywny sposób na świadomość człowieka lub jego samopoczucie.

Przykładowo przemocą psychiczną będą regularnie wszczynane kłótnie, w trakcie których sprawca obraża, poniża i wyszydza ofiarę, atakuje jej godność osobistą lub zakłóca jej spokój. Przemoc psychiczna zawsze musi wiązać się z cierpieniem po stronie ofiary. Należy ustalić indywidualnie wszystkie okoliczności danego stanu faktycznego, by rozpocząć sprawę karną o znęcanie – ile trwa przemoc, kto jest jej sprawcą, jak zachowuje się ofiara itp.

Gdzie zgłosić znęcanie psychiczne? 

Przepisy dają ofiarom szerokie możliwości w zakresie tego, gdzie zgłosić znęcanie psychiczne. Oczywistym wyborem jest prokuratura lub najbliższa jednostka policji, w których przestępstwo to można zgłosić pisemnie albo ustnie do protokołu podczas przesłuchania.

Przemoc psychiczną można także zgłosić instytucjom regionalnym odpowiedzialnym za politykę społeczną – pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych albo jednostkom edukacyjnym. Instytucje te powinny następnie przekazać zgłoszenie właściwym organom.

Wybierając miejsce, gdzie zgłosić znęcanie psychiczne, warto także wziąć pod uwagę organizacje pozarządowe. Wiele z nich specjalizuje się w pomocy ofiarom przemocy domowej, a zwłaszcza osobom, nad którymi znęcały się osoby najbliższe. 

Procedura sądowa – jak wygląda sprawa karna o znęcanie?

Odpowiadając na pytanie jak wygląda sprawa karna o znęcanie, trzeba podzielić ją na dwa etapy.

Pierwszy etap to postępowanie przygotowawcze, w ramach którego prokuratura lub policja zbierają niezbędne dokumenty, przesłuchują świadków i przeprowadzają inne dowody mające na celu zweryfikowanie, czy oraz ewentualnie kto dopuścił się przestępstwa znęcania psychicznego.

O tym, jak wygląda sprawa karna o znęcanie przed sądem, decydują przepisy regulujące proces karny. Sąd w większości powtarza czynności dowodowe z postępowania przygotowawczego, ale ma także możliwość korzystania z własnej inicjatywy dowodowej. Istotne w tym zakresie są zwłaszcza ponowne przesłuchania świadków oraz poszukiwanie innych dowodów potwierdzających znęcanie. Wsparcie adwokata podczas rozprawy sądowej jest tutaj kluczowe, ponieważ bez właściwych działań pokrzywdzonych sądom zdarza się łagodzić kwalifikację prawną zarzutów i zamieniać znęcanie np. na kilkukrotne naruszenie nietykalności.

Jak długo trwa sprawa o znęcanie?

Nie można z góry stwierdzić, jak długo trwa sprawa o znęcanie. Czas prowadzenia postępowania zależy między innymi od:

• ilości zgromadzonych dowodów;
• trudności w przeprowadzaniu dowodów (np. poszukiwanie kontaktu ze świadkami);
• przyjętej linii obrony przez oskarżonego;
• obciążenia sprawami prokuratur i sądu.

W praktyce to zwłaszcza ten ostatni punkt, czyli nagromadzenie spraw, decyduje o tym, jak długo trwa sprawa o znęcanie. Przy założeniu, że materiał dowodowy nie jest obszerny i nie zachodzą jakieś wyjątkowe okoliczności (np. zamknięcie sądów z powodów pandemicznych), sprawa o znęcanie od momentu złożenia zawiadomienia do wyroku I instancji powinna zamknąć się w okresie 2 lat.

Zeznania świadków i materiały – jak udowodnić znęcanie się psychiczne?

Zupełnie innym problemem jest to, jak udowodnić znęcanie się psychiczne. Zazwyczaj dochodzi do niego w domowym zaciszu, gdzie osoby trzecie nie mogą widzieć stosowanej przemocy. Nasza praktyka wskazuje, że pomocne w udowodnieniu znęcania psychicznego mogą okazać się:

• zeznania osoby pokrzywdzonej oraz małoletnich dzieci;
• zeznania świadków, którzy widzieli niepokojące zachowania sprawcy poza miejscem zamieszkania;
• zeznania sąsiadów;
• nagrania z rozmów, kłótni lub innych zdarzeń z udziałem stron;
• wiadomości SMS, MMS lub maile wymieniane przez strony albo wysyłane przez osobę pokrzywdzoną osobom trzecim;
• dokumentacja medyczna dotycząca np. odbywanej przez pokrzywdzonego terapii psychicznej;
• notatki urzędowe z interwencji policji.

Każdy z powyższych dowodów musi być przez sąd odpowiednio oceniony. Dlatego odpowiedź na pytanie, jak udowodnić znęcanie psychiczne, musi także uwzględniać osobisty udział w przeprowadzaniu czynności dowodowych, do czego niewątpliwie przyda się pomoc adwokata.

Rola stron, organów sądowych i świadków podczas rozprawy o przestępstwo znęcania

Osoba pokrzywdzona jest jednocześnie świadkiem, dlatego podobnie jak inni świadkowie powinna zeznać wszystko, co wie o przestępstwie znęcania się. 

Oskarżony z kolei nie musi składać wyjaśnień, jeśli tego nie chce. Może także odpowiadać tylko na wybrane przez siebie pytania lub w ogóle odmówić odpowiedzi. Rola oskarżonego najczęściej polega na tłumaczeniu swojego zachowania, ale zdarzają się też sprawy, gdzie oskarżony kwestionuje w ogóle fakt stosowania przez siebie przemocy psychicznej.

Sąd natomiast powinien dążyć do pełnego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy. Rola sądu jest wiodąca, ponieważ to on dopuszcza dowody, a następnie je interpretuje.

Jak się bronić przed fałszywymi oskarżeniami o znęcanie?

Obrona przed fałszywymi oskarżeniami o znęcanie uwzględnia wszystkie rodzaje środków dowodowych, o których była mowa wyżej. W ramach przyjętej przez siebie taktyki można dodatkowo podnosić, że:

• osoba pokrzywdzona nie wykazuje w ogóle cech ofiary znęcania się;
• osoba pokrzywdzona w okresie rzekomego znęcania się nie zgłaszała wobec oskarżonego żadnych uwag i jeździła z nim np. na wakacje;
• oskarżony nie jest typem osoby, która stosowałaby jakąkolwiek przemoc;
• oskarżony nie miał możliwości znęcania się nad pokrzywdzoną np. z uwagi na swoją nieobecność w kraju;
• zachowania objęte zarzutem nie stanowią znęcania psychicznego;
• strony wzajemnie stosowały wobec siebie przemoc psychiczną i żadna z nich nie może być jednoznacznie uznana za ofiarę, a druga za sprawcę.

Konsekwencje prawne dla sprawcy przemocy – co grozi za znęcanie psychiczne?

Sprawa karna o znęcanie psychiczne może przybrać trzy postacie. Jeśli mówimy o zwykłym znęcaniu psychicznym, to sprawcy takiego czynu grozi pozbawienie wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Przepisy przewidują jednak dwa typy kwalifikowane. Zgodnie z art. 207 § 1a k.k. znęcanie się nad osobą nieporadną ze względu na wiek (dziecko), stan psychiczny (osoba w ciężkiej depresji) lub fizyczny (osoba niepełnosprawna ruchowo) zagrożone jest więzieniem w wymiarze od 6 miesięcy do 8 lat. Stosowanie przemocy psychicznej połączone ze szczególnym okrucieństwem natomiast to kara od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności.

Konsekwencją sprawy karnej o znęcanie psychiczne będzie także duża szansa na orzeczenie zakazu zbliżania się lub kontaktowania z ofiarą lub np. zakaz prowadzenia działalności określonego typu, jeśli w jej ramach (np. znęcanie się przez opiekuna nad osobą starszą w domu spokojnej starości) doszło do popełnienia przestępstwa.

Sąd może, a na wniosek pokrzywdzonego musi zobowiązać sprawcę do zapłaty pokrzywdzonemu zadośćuczynienia za wyrządzone mu krzywdy psychiczne.

Profesjonalna pomoc prawna – jak wygrać sprawę o znęcanie?

Nie ma idealnego przepisu na to, jak wygrać sprawę o znęcanie. Odpowiednio doświadczony adwokat jest jednak w stanie wykorzystać znajomość specyfiki tego postępowania, by zebrać niezbędne dowody i czuwać nad ich prawidłowym przeprowadzaniem. Zarówno stosunek pełnomocnictwa, jak i obrona adwokata w postępowaniu karnym wiążą się z dużym nakładem pracy i zaangażowaniem, które jest niezbędne do sprawnego poprowadzenia sprawy. Warto zadbać w tym zakresie o pomoc profesjonalistów.

Zachęcamy do bliższego zapoznania się z ofertą Kancelarii w zakresie spraw karnych. Jeśli potrzebujesz pomocy w kategorii: jak wygląda sprawa karna o znęcanie, sprawa karna o znęcanie psychiczne, sprawa karna o znęcanie ile trwa, jak wygrać sprawę o znęcanie, jak długo trwa sprawa o znęcanie, jak udowodnić znęcanie się psychiczne, gdzie zgłosić znęcanie psychiczne, zachęcamy do kontaktu z adwokatem.